ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ – ΤΑ ΒΑΣΙΚΟΤΕΡΑ ΣΗΜΕΙΑ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΑ, ΤΗΝ ΕΛΕΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: ΑΘΗΝΑ Ν. ΜΑΛΑΠΑΝΗ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ

Εισαγωγή στην τραγωδία Ελένη του Ευριπίδη

Περίληψη Εισαγωγής – Βασικές πληροφορίες

Διδάσκουσα: Αθηνά Ν. Μαλαπάνη

Δραματική ποίηση: Είδος ποίησης που περιλαμβάνει επικά και λυρικά στοιχεία. Βασικό χαρακτηριστικό της είναι η αναπαράσταση μιας υπόθεσης μπροστά στα μάτια των θεατών. Προήλθε από τα δρώμενα, τις θρησκευτικές τελετές του θεού Διονύσου στην Αθήνα.

Χαρακτηριστικά της διονυσιακής λατρείας:

• Ένθεη μανία
• Έξαλλος ενθουσιασμός
• Θεοληψία
• Μεταμφίεση των πιστών σε σατύρους και χορευτικές και μιμητικές κινήσεις

Κατηγορίες / Είδη δραματικής ποίησης: τραγωδία, κωμωδία και σατυρικό δράμα

Διθύραμβος: Θρησκευτικό και λατρευτικό άσμα προς τιμήν του θεού Διονύσου. Αρχικά, ήταν άτεχνος και αυτοσχέδιος. Του έδωσε καλλιτεχνική μορφή ο Αρίων και τον παρουσίασε στην αυλή του τυράννου Περιάνδρου.

Θέσπις: Ποιητής από τον δήμο της Ικαρίας, τον σημερινό Διόνυσο της Αθήνας. Έκανε την καινοτομία να σταθεί απέναντι από τον Χορό και να κάνει διάλογο μαζί του. Έτσι, έγινε ο πρώτος υποκριτής, δηλαδή αυτός που απαντά (υποκρίνομαι = απαντώ) στον Χορό. Έτσι, δημιούργησε τα επικά μέρη της τραγωδίας.

Μέρη του αρχαίου θεάτρου:

1. Κοίλον: Το μέρος όπου κάθονταν οι θεατές ημικυκλικά απέναντι από τη σκηνή. Περιελάβανε τα εδώλια, δηλαδή τα καθίσματα των θεατών. Δύο μεγάλοι διάδρομοι, τα διαζώματα, διευκόλυναν την πορεία των θεατών. Οι θέσεις ήταν αριθμημένες και ονομάζονταν κερκίδες.
2. Ορχήστρα: Το μέρος του χορού. Περιελάβανε τη θυμέλη, τον βωμό του Διονύσου.
3. Σκηνή: Ξύλινη επιμήκης κατασκευή όπου δρούσαν οι υποκριτές. Η πλευρά της προς τους θεατές εικόνιζε την πρόσοψη ανακτόρου ή ναού.
4. Δεξιά και αριστερή πάροδος: Δύο διάδρομοι για την άφιξη των υποκριτών και του χορού.

Σκηνογραφικά μέσα - θεατρικά μηχανήματα:

• Εκκύκλημα: τροχοφόρο δάπεδο για τη μεταφορά ομοιωμάτων νεκρών.
• Γερανός ή αιώρημα: Ανυψωτική μηχανή για την εμφάνιση του από μηχανής θεού.
• Βροντείον και κεραυνοσκοπείον: Μηχανήματα για την τεχνητή αναπαραγωγή ήχων κεραυνού και βροντής.
• Περίακτοι: Περιστρεφόμενοι ξύλινοι στύλοι για την εναλλαγή του σκηνικού.

Οι υποκριτές ήταν τρεις και μόνο άντρες. Ήταν επαγγελματίες και έπαιρναν μισθό. Υποδύονταν και τους γυναικείους ρόλους. Φορούσαν μάσκες/προσωπεία, πολυτελή ενδύματα (ποδήρεις και κοθόρνους) και βάφονταν με το ψιμύθιον.

Κατά ποσόν μέρη τραγωδίας:

Α/ Επικά μέρη

1. Πρόλογος: Μονόλογος υποκριτή που παρουσιάζει την υπόθεση.
2. Επεισόδια: Αντίστοιχα με τις σημερινές θεατρικές πράξεις. Προωθούν την εξέλιξη της υπόθεσης.
3. Έξοδος: Το τελευταίο διαλογικό μέρος, η λύση της τραγωδίας.

Β/ Λυρικά μέρη

1. Πάροδος: Το πρώτο άσμα του Χορού προς την ορχήστρα.
2. Στάσιμα: Τα λυρικά μέρη που παρεμβάλλονται των επεισοδίων, τα άσματα που ψάλλει ο χορός ανάμεσα στα επεισόδια.

Κατά ποιόν μέρη της τραγωδίας:

1. Μύθος: Η υπόθεση της τραγωδίας
2. Ήθος: Οι χαρακτήρες των ηρώων
3. Λέξη/ Λέξις: Το λεξιλόγιο και τα εκφραστικά μέσα της τραγωδίας
4. Όψις: Σκηνογραφία και ενδυματολογία
5. Διάνοια: Οι σκέψεις και οι ιδέες των ηρώων