Απομνημονεύματα του Ι. Μακρυγιάννη. Ανάλυση κειμένου Γ' Γυμνασίου, Αθηνά Μαλαπάνη, Φιλόλογος Πανεπιστημίου Αθηνών

Απομνημονεύματα του Ιωάννη Μακρυγιάννη

Ανάλυση κειμένου Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ’ Γυμνασίου

Καθηγήτρια: Αθηνά Ν. Μαλαπάνη, Φιλόλογος Πανεπιστημίου Αθηνών

Το παραπάνω απόσπασμα από τα Απομνημονεύματα του Ιωάννη Μακρυγιάννη αποτελεί μια σημαντική πηγή για την κατανόηση τόσο της προσωπικής του πορείας όσο και της πολιτικής και κοινωνικής κατάστασης της Ελλάδας αμέσως μετά την Επανάσταση του 1821. Ας αναλύσουμε το κείμενο από διαφορετικές οπτικές γωνίες:

1. Αφήγηση και

Ο Μακρυγιάννης ξεκινά με μια αναφορά στον επίσημο ρόλο του ως Γενικός Αρχηγός της Εκτελεστικής Δύναμης της Πελοποννήσου και της Σπάρτης, μια θέση που του είχε ανατεθεί από την κυβέρνηση του Ιωάννη Καποδίστρια. Η τοποθέτηση αυτή λειτουργεί ως επιβεβαίωση της εμπιστοσύνης που του δείχθηκε και ως σημείο εκκίνησης για την αφήγηση της ζωής του.

Ο συγγραφέας αυτοπαρουσιάζεται ως ένας απλός, αγράμματος άνθρωπος που, παρά την έλλειψη τυπικής μόρφωσης, ένιωσε την ανάγκη να καταγράψει την αλήθεια για τη ζωή και τις πράξεις του. Αυτή η "ταπεινότητα" που προβάλλει, όμως, λειτουργεί περισσότερο ως μέσο για να ενισχύσει την αξιοπιστία του, αφού ο ίδιος δεν έχει "συγγραφικές φιλοδοξίες", παρά μόνο την επιθυμία να πει την αλήθεια.

2. Ηθική και πατριωτικά ιδανικά

Ο Μακρυγιάννης εμμένει στην αξία της τιμιότητας και της πατριωτικής ευθύνης. Θεωρεί πως η αλήθεια και η ηθική ακεραιότητα είναι αδιαπραγμάτευτες αρχές, τόσο για την προσωπική του αφήγηση όσο και για τη συλλογική πορεία του έθνους. Η έννοια του πατριωτισμού συνδέεται με την αυτοθυσία, τη συνεισφορά και την εντιμότητα στην κοινωνία, και δεν επιτρέπει την εκμετάλλευση της πατρίδας για προσωπικό όφελος.

Αναφέρει χαρακτηριστικά:

"Η πατρίδα του κάθε ανθρώπου και η θρησκεία είναι το παν και πρέπει να θυσιάζει και πατριωτισμόν και να ζει αυτός και οι συγγενείς του ως τίμιοι άνθρωποι εις την κοινωνία."
Αυτή η φράση υπογραμμίζει την ανάγκη για συλλογική συνείδηση και υπευθυνότητα, τονίζοντας ότι το ήθος αποτελεί θεμέλιο για την ευημερία του έθνους.

3. Κριτική στις μεταεπαναστατικές ελίτ

Ένα από τα πιο έντονα σημεία του κειμένου είναι η κριτική που ασκεί στις μεταεπαναστατικές ηγεσίες. Ο Μακρυγιάννης καταγγέλλει την απληστία και την υποκρισία πολλών αγωνιστών που, μετά την Επανάσταση, αντί να συνεχίσουν να υπηρετούν την πατρίδα, εκμεταλλεύτηκαν τη νίκη για προσωπικό πλουτισμό. Αναφέρεται συγκεκριμένα σε πρόσωπα όπως ο Κολοκοτρώνης, ο Γκούρας και άλλοι, οι οποίοι απέκτησαν γαιοκτησίες και περιουσίες από τα πρώην τουρκικά κτήματα.

Η κριτική αυτή αποκαλύπτει την απογοήτευση του συγγραφέα για το πώς η ηθική διαφθορά και η απληστία κατέστρεψαν το όραμα για μια δικαιότερη κοινωνία μετά την απελευθέρωση. Ο Μακρυγιάννης προβάλλει το γεγονός ότι οι φατρίες και οι εσωτερικές συγκρούσεις προκάλεσαν μεγαλύτερες καταστροφές από ό,τι ο αγώνας κατά των Οθωμανών:

"Όσα έπαθε η πατρίς διά τους «νόμους» και το καλό αυτηνών, και όσα παλικάρια σκοτώθηκαν, δεν τα 'παθε η πατρίς εις τον αγώνα των Τούρκων."

4. Η σημασία της συλλογικότητας

Ο συγγραφέας δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη σημασία της συλλογικής δράσης και της ομαδικότητας. Αντιτίθεται στην ατομική ιδιοποίηση των επιτευγμάτων του Αγώνα και υπενθυμίζει ότι η επιτυχία ήταν αποτέλεσμα συλλογικής προσπάθειας:

"Όταν είναι ο καθείς αδύνατος εις ένα πράμα και μόνος του δεν μπορεί να πάρει το βάρος, και παίρνει και τους άλλους και βοηθούν, τότε να μην φαντάζεται να λέγει ο αίτιος εγώ· να λέγει εμείς."

Αυτή η θεώρηση ενισχύει την αίσθηση του δημοκρατικού πνεύματος και της ισότητας που προσπαθεί να προβάλει ο Μακρυγιάννης, ενώ έρχεται σε αντίθεση με την αλαζονεία και την ιδιοτέλεια των ηγετών.

5. Η προσωπική ανάγκη για καταγραφή της αλήθειας

Ο Μακρυγιάννης παραδέχεται ότι η ανάγκη να μάθει γράμματα και να γράψει τα απομνημονεύματά του προέρχεται από την επιθυμία να καταγράψει την αλήθεια, ώστε να αποτυπωθεί η πραγματικότητα όπως την έζησε και όχι όπως ενδεχομένως θα την παρουσίαζαν άλλοι. Δηλώνει ότι θα πει την αλήθεια "γυμνή", ακόμα κι αν αυτό τον βλάψει ή τον εκθέσει.

6. Γλώσσα και ύφος

Η γλώσσα του Μακρυγιάννη είναι απλή, λαϊκή και άμεση, αντικατοπτρίζοντας το ήθος και το πνεύμα ενός ανθρώπου που προέρχεται από τον λαό και απευθύνεται σε αυτόν. Η αμεσότητα αυτή ενισχύει την αίσθηση της ειλικρίνειας και της αυθεντικότητας του έργου του, καθιστώντας το πολύτιμο όχι μόνο ως ιστορική μαρτυρία, αλλά και ως λογοτεχνικό κείμενο.

Συμπέρασμα

Το απόσπασμα από τα Απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη είναι μια ιστορική και ηθική κατάθεση που αναδεικνύει τις αξίες της τιμιότητας, του πατριωτισμού και της συλλογικής ευθύνης. Ο συγγραφέας, μέσα από την απλότητά του, ασκεί δριμεία κριτική στη μεταεπαναστατική διαφθορά, επισημαίνοντας πως η απληστία και η φατριαστική πολιτική έθεσαν σε κίνδυνο τα ιδανικά του Αγώνα. Το έργο του αποτελεί ένα διαχρονικό κάλεσμα για αυτοκριτική και υπευθυνότητα, τόσο σε ατομικό όσο και σε εθνικό επίπεδο.