ΟΙ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΑ ΛΑΤΙΝΙΚΑ (ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ) ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΑΘΗΝΑ Ν. ΜΑΛΑΠΑΝΗ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ

ΟΙ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΑ ΛΑΤΙΝΙΚΑ (ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ)

ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΑΘΗΝΑ Ν. ΜΑΛΑΠΑΝΗ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ

Ακολουθία των χρόνων: Όταν το ρήμα της δευτερεύουσας είναι παροντικού χρόνου και εξαρτάται από ρήμα παροντικού χρόνου, τότε αναφέρεται στο παρόν/μέλλον.

Όταν το ρήμα της δευτερεύουσας είναι ιστορικού (παρελθοντικού) χρόνου και εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου, τότε αναφέρεται στο παρελθόν.

Όταν ο παρακείμενος εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (ενεστώτας, μέλλοντας), τότε είναι παροντικός χρόνος και αναφέρεται στο παρόν.

Όταν ο παρακείμενος εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (υπερσυντέλικο, παρακείμενο), τότε αναφέρεται στο παρελθόν και είναι ιστορικός χρόνος.

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΕΥΤΕΡΕΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΑ ΛΑΤΙΝΙΚΑ

Αιτιολογικές προτάσεις

• Είναι επιρρηματικές προτάσεις και λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της αιτίας.
• quod,quoniam, quia, quando: Αιτιολογικοί σύνδεσμοι εισαγωγής
• Εκφέρονται με ρήματα σε οριστική ~ αντικειμενική αιτιολογία ή σε υποτακτική ~ υποκειμενική αιτιολογία.
• Ισχύει η ακολουθία των χρόνων.
• Cum: Μπορεί να είναι και αιτιολογικός σύνδεσμος. Συντάσσεται με υποτακτική ~ η αιτιολογία είναι αποτέλεσμα εσωτερικής λογικής διεργασίας.

Παραδείγματα:

(…) quod Asiam vidit: Δευτερεύουσα πρόταση επιρρηματική 1) αιτιολογική 2), ως 3) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας. 4) Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod. 5) Εκφέρεται με οριστική, οπότε δηλώνει το αντικειμενικό (αντικειμενική αιτιολογία). 6) Και μάλιστα, εκφέρεται με οριστική παρακειμένου που εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (debemus), άρα βάσει της ακολουθίας των χρόνων αναφέρεται στο παρόν.

sed in Asia continenter vixit: Δευτερεύουσα πρόταση επιρρηματική 1) αιτιολογική 2), ως 3) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας. 4) Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod. 5) Εκφέρεται με οριστική, οπότε δηλώνει το αντικειμενικό (αντικειμενική αιτιολογία). 6) Και μάλιστα, εκφέρεται με οριστική παρακειμένου που εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (debemus), άρα βάσει της ακολουθίας των χρόνων αναφέρεται στο παρόν.

Τελικές προτάσεις

• Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις που λειτουργούν ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού
• Εισάγονται με τελικούς συνδέσμους: ut, ut non, quo, quominus
• Εκφέρονται πάντοτε με υποτακτική ~ υποκειμενικό σκοπό.
• Ισχύει η ακολουθία των χρόνων.

Παραδείγματα:

(…) ut singularis proelii eventu cernatur: Δευτερεύουσα πρόταση 1) επιρρηματική 2) τελική, 3) επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού. Εισάγεται με τον 4) τελικό σύνδεσμο ut (άρα είναι καταφατική). Εκφέρεται με 5) υποτακτική, 6) γιατί έτσι εκφέρονται όλες οι προτάσεις αυτού του είδους και δηλώνει τον υποκειμενικό σκοπό. Και μάλιστα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα και επειδή εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (congrediamur) αναφέρεται στο παρόν 7) βάσει της ακολουθίας των χρόνων.

Υποθετικές προτάσεις – Υποθετικοί λόγοι

Πρόκειται για επιρρηματικές δευτερεύουσες προτάσεις που λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της υπόθεσης.

• Α’ είδος υποθετικού λόγου: Si/ Nisi (άρνηση) + Οριστική κάθε χρόνου (υπόθεση) – οποιαδήποτε έγκλιση (απόδοση): Πραγματικό – Ανοιχτή υπόθεση
• Β’ είδος υποθετικού λόγου: Si/Nisi (άρνηση) + Υποτακτική ιστορικού παρατατικού (υπόθεση) – Υποτακτική παρατατικού (απόδοση): Αντίθετο του πραγματικού ή το μη πραγματικό για το παρόν
• Si/Nisi (άρνηση) + Υποτακτική υπερσυντελίκου (υπόθεση) – Υποτακτική υπερσυντελίκου (απόδοση): Αντίθετο του πραγματικού ή το μη πραγματικό για το παρελθόν
• Γ’ είδος υποθετικού λόγου: Si/Nisi (άρνηση) + Υποτακτική ενεστώτα (ή γενικά αρκτικού χρόνου) (υπόθεση) – Υποτακτική ενεστώτα (ή γενικά αρκτικού χρόνου) (απόδοση): Δυνατό ή πιθανό στο παρόν – μέλλον

Παραχωρητικές προτάσεις

Είναι επιρρηματικές δευτερεύουσες προτάσεις που λειτουργούν ως επιρρηματικός προσδιορισμός της παραχώρησης. Στην πραγματικότητα, είναι λανθάνοντες υποθετικοί λόγοι, άρα πρέπει να κάνουμε και εδώ ανάλυση υποθετικού λόγου (βλ. ανωτέρω στις υποθετικές προτάσεις – υποθετικούς λόγους). Δηλώνουν μια υπόθεση που κι αν δεχθούμε ότι αληθεύει, δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας πρότασης.

• Etsi, etiamsi, quamquam + Οριστική: πραγματικό
• Licet, etiamsi, quamvis, ut, cum + Υποτακτική: κάτι το ενδεχόμενο ή δυνατό

Παραδείγματα :

Licet mihi ostendas agmina militum: Δευτερεύουσα πρόταση 1) επιρρηματική παραχωρητική, ως 2) επιρρηματικός προσδιορισμός της παραχώρησης. Εισάγεται με 3) τον παραχωρητικό σύνδεσμο licet και 4) εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, οπότε δηλώνει 5) το υποκειμενικό. Και μάλιστα, 6) λανθάνει υποθετικός λόγος (licet και υποτακτική ενεστώτα στην υπόθεση με απόδοση οριστική μέλλοντα, iudicabo) δηλώνει το δυνατό ή πιθανό στο παρόν-μέλλον.

Εναντιωματικές προτάσεις

Πρόκειται για δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις που λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της εναντίωσης. Είναι λανθάνοντες υποθετικοί λόγοι άρα πρέπει να κάνουμε και εδώ ανάλυση υποθετικού λόγου (βλ. ανωτέρω στις υποθετικές προτάσεις – υποθετικούς λόγους).

• Etsi, tametsi, quamquam + Οριστική
• Licet, cum + Υποτακτική

Παραδείγματα:

Etsi senex et corpore infirmo sum: Δευτερεύουσα πρόταση 1) επιρρηματική εναντιωματική, ως 2) επιρρηματικός προσδιορισμός της εναντίωσης. Εισάγεται με τον 3) εναντιωματικό σύνδεσμο etsi και εκφέρεται με 4) οριστική, οπότε δηλώνει το αντικειμενικό. 5) Λανθάνει υποθετικός λόγος (esti και οριστική στην υπόθεση και οριστική μέλλοντα, meminero στην απόδοση) που δηλώνει το πραγματικό – ανοιχτή υπόθεση.

Αποτελεσματικές ή Συμπερασματικές προτάσεις

Οι αποτελεσματικές προτάσεις εισάγονται με τους αποτελεσματικούς ή συμπερασματικούς συνδέσμους: ut, ut non (άρνηση), quin. Εκφέρονται πάντοτε με υποτακτική και δηλώνουν το υποκειμενικό συμπέρασμα ή αποτέλεσμα. Ισχύει η ακολουθία των χρόνων.

*Πρέπει να σημειωθεί ότι οι συμπερασματικές προτάσεις στα λατινικά μπορεί να λειτουργούν και ως ονοματικές προτάσεις και όχι πάντοτε ως επιρρηματικές, δηλαδή να λειτουργούν ως υποκείμενα ή αντικείμενα ή επεξηγήσεις σε προηγούμενο όρο της περιόδου.

Δείκτες για συμπερασματικές ή αποτελεσματικές προτάσεις είναι επίθετα και αντωνυμίες και επιρρήματα που έχουν επιτακτική σημασία (σημαίνουν «τόσο…όσο»): talis, tot, tantus. Δείκτες επίσης είναι και τα επίθετα συγκριτικού βαθμού, αλλά και κάποια απρόσωπα ρήματα.

ΠΡΟΣΟΧΗ! Στα λατινικά, οι δευτερεύουσες συμπερασματικές ή αποτελεσματικές προτάσεις μπορεί να είναι και ονοματικές/ουσιαστικές, δηλαδή να λειτουργούν ως υποκείμενα ή αντικείμενα ή επεξηγήσεις.

Παραδείγματα (από το κείμενο 46):

Ex quo illud natura consequitur, ut commune utilitatem nostrae anteponamus: Δευτερεύουσα πρόταση 1) ονοματική (ή ουσιαστική) συμπερασματική, ως 2) επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία illud. Εισάγεται με τον 3) συμπερασματικό σύνδεσμο ut, άρα είναι καταφατική και εκφέρεται με 4) υποτακτική, γιατί έτσι εκφέρονται όλες οι προτάσεις αυτού του είδους και δηλώνει 5) το υποκειμενικό συμπέρασμα ή αποτέλεσμα. Και μάλιστα, εκφέρεται με υποτακτική αρκτικού χρόνου (anteponamus) και αφού εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (consequitur) 6) αναφέρεται, σύμφωνα με την ακολουθία των χρόνων, στο παρόν.

Παραδείγματα:

Omnes tat perterriti erant, ut nemo resister auderet: Δευτερεύουσα πρόταση, 1) επιρρηματική συμπερασματική ή αποτελεσματική, ως 2) επιρρηματικός προσδιορισμός του συμπεράσματος ή του αποτελέσματος. Εισάγεται με τον 3) συμπερασματικό σύνδεσμο ut, άρα είναι καταφατική, και εκφέρεται με 5) υποτακτική, γιατί έτσι εκφέρονται όλες οι προτάσεις αυτού του είδους και δηλώνει το 6) υποκειμενικό συμπέρασμα ή αποτέλεσμα. Και μάλιστα, εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού και αφού εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (παρατατικός), 7) αναφέρεται στο παρελθόν σύμφωνα με την ακολουθία των χρόνων.

Χρονικές προτάσεις

• Πρόκειται για επιρρηματικές προτάσεις που λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του χρόνου.
• Εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους: cum, cum primum, dum, donec, prius, priusquam, quod, quamdiu, ubi, postquam, ut, simulac, simulatque.
• Εκφέρονται με οριστική όλων των χρόνων, οπότε δηλώνουν το αντικειμενικό, το πραγματικό και ισχύει η ακολουθία των χρόνων. Πιο συγκεκριμένα, με τους χρονικούς συνδέσμους dum, quod, quamdiu εκφέρονται με οριστική και δηλώνουν το αντικειμενικό και την παράλληλη διάρκεια.
• Με τους συνδέσμους ut, ubi, postquam, simulac, cum primum + οριστική δηλώνουν το προτερόχρονο.
• Εκφέρονται και με υποτακτική όταν εκφράζουν το υποκειμενικό.
• Με τους συνδέσμους dum, donec, prius, priusquam + υποτακτική δηλώνουν το υποκειμενικό και το υστερόχρονο.

Χρήσεις του συνδέσμου cum:

• Cum + Οριστική αρκτικού χρόνου (ενεστώτα): Αόριστη επανάληψη στο παρόν
• Cum + Οριστική ιστορικού χρόνου: Αόριστη επανάληψη στο παρελθόν
• Cum + Υποτακτική: Αναφέρεται μόνο στο παρελθόν και ονομάζεται ιστορικός.

Παραδείγματα:

Postquam hostes flumen transierunt, proelium commissum est: Δευτερεύουσα πρόταση 1) επιρρηματική χρονική, 2) ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Εισάγεται με τον 3) χρονικό σύνδεσμο Postquam και 4) εκφέρεται με οριστική οπότε δηλώνει το αντικειμενικό και το προτερόχρονο. Και μάλιστα, εκφέρεται με οριστική παρακειμένου και αφού εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (παρακείμενος με σημασία αορίστου), 5) αναφέρεται στο παρελθόν σύμφωνα με την ακολουθία των χρόνων.

Fuit tempus, cum Germanos Galli virtute superarent: Δευτερεύουσα πρόταση 1) επιρρηματική χρονική, 2) ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Εισάγεται με 3) τον χρονικό σύνδεσμο cum και 4) εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού, άρα δηλώνει την 5) αόριστη επανάληψη στο παρελθόν και το υποκειμενικό (ιστορικός cum) .

ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΔΕΥΤΕΡΕΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΑ ΛΑΤΙΝΙΚΑ

Βουλητικές προτάσεις

• Πρόκειται για ονοματικές προτάσεις που λειτουργούν ως υποκείμενο (σε απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις) ή αντικείμενο (σε προσωπικά μεταβατικά ρήματα) ή επεξήγηση σε προηγούμενο όρο της κυρίας συνήθως πρότασης.
• Εισάγονται με τους βουλητικούς συνδέσμους: ut, ut non, ne, ne non, quin, quominus.
• Εκφέρονται με υποτακτική, γιατί έτσι εκφέρονται όλες οι προτάσεις αυτού του είδους και δηλώνουν το υποκειμενικό.
• Ισχύει η ακολουθία των χρόνων.

Παράδειγμα:

Socrates non recusavit quin poenam subiret: Δευτερεύουσα πρόταση 1) ονοματική, βουλητική, 2) ως αντικείμενο του ρήματος recusavit. Εισάγεται με τον 3) βουλητικό σύνδεσμο quin και 4) εκφέρεται με υποτακτική, γιατί έτσι εκφέρονται όλες οι προτάσεις αυτού του είδους και δηλώνει 5) το υποκειμενικό. Και μάλιστα, εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού και αφού εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (παρακείμενος με σημασία αορίστου), 6) αναφέρεται στο παρελθόν σύμφωνα με την ακολουθία των χρόνων.

Ενδοιαστικές προτάσεις

• Είναι ονοματικές προτάσεις, άρα λειτουργούν ως υποκείμενο (σε απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις) ή αντικείμενο (σε προσωπικά μεταβατικά ρήματα) ή επεξήγηση σε προηγούμενο όρο της κυρίας συνήθως πρότασης.
• Εισάγονται με τους ενδοιαστικούς συνδέσμους: ut non (φόβος μήπως δεν γίνει κάτι που επιθυμούμε), ne (φόβος μήπως γίνει κάτι ανεπιθύμητο), ne non (φόβος μήπως δεν γίνει κάτι που επιθυμούμε)
• Εξαρτώνται από ρήματα που δηλώνουν φόβο ή ενδοιασμό.
• Εκφέρονται με υποτακτική, γιατί έτσι εκφέρονται όλες οι προτάσεις αυτού του είδους και δηλώνουν τον υποκειμενικό φόβο/ ενδοιασμό.
• Ισχύει η ακολουθία των χρόνων.

Παραδείγματα:

Timeo ut sustineant milites impetum hostium: Δευτερεύουσα πρόταση 1) ονοματική ενδοιαστική, 2) ως αντικείμενο του ρήματος timeo. Εισάγεται με τον 3) ενδοιαστικό σύνδεσμο ut, που δηλώνει φόβο μήπως δεν γίνει κάτι που επιθυμεί και 4) εκφέρεται με υποτακτική, γιατί έτσι εκφέρονται όλες οι προτάσεις αυτού του είδους και δηλώνει 5) το υποκειμενικό (υποκειμενικός φόβος ή ενδοιασμός). Και μάλιστα, 6) εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα και αφού εξαρτάται από επίσης ενεστώτα (ρήμα αρκτικού χρόνου), αναφέρεται στο παρόν σύμφωνα με την ακολουθία των χρόνων.

Προτάσεις του quominus & quin: Πρόκειται για δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις που εισάγονται με τους συνδέσμους quominus & quin. Εξαρτώνται από ρήματα και ρηματικές φράσεις που δηλώνουν αμφισβήτηση/αμφιβολία. Λειτουργούν ως υποκείμενα ή αντικείμενα ή επεξηγήσεις (σε δεικτικές αντωνυμίες ουδετέρου γένους). Εκφέρονται πάντοτε με υποτακτική (υποκειμενικό). Ισχύει η ακολουθία των χρόνων.

Παράδειγμα (από το κείμενο 47):

Non dubito quin calva esse nolis: Δευτερεύουσα πρόταση 1) ονοματική του quin. 2) Εισάγεται με τον σύνδεσμο quin και 3) λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρήμα dubito. 4) Εκφέρεται με υποτακτική, γιατί έτσι εκφέρονται όλες οι προτάσεις αυτού του είδους και 5) δηλώνει το υποκειμενικό. Και μάλιστα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα και αφού εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (dubito) 6) αναφέρεται στο παρόν, σύμφωνα με την ακολουθία των χρόνων.

Κύριες προτάσεις ευθείες ερωτήσεις

Οι ευθείες ερωτήσεις είναι κύριες προτάσεις. Μπορεί να είναι διμελείς (δύο σκέλη που ενώνονται με τους διαζευκτικούς συνδέσμους ή…ή, είτε…είτε/ utrum…ne, an) ή μονομελείς (ένα μέλος, μία ερώτηση) ή πολυμελείς (περισσότερα από δύο σκέλη-ερωτήσεις). Μπορεί να είναι μερικής (όχι μονολεκτική απάντηση) ή ολικής αγνοίας (μονολεκτική απάντηση με ένα ναι ή όχι). Εισάγονται με ερωτηματικές αντωνυμίες ή ερωτηματικά επιρρήματα. Εκφέρονται είτε με οριστική (αντικειμενικό) είτε με υποτακτική (απορηματική υποτακτική – υποκειμενικό ή δυνητική υποτακτική ~ δυνητικό, δυνατό να συμβεί).

Παραδείγματα:

Qui potuisti populari hanc terram?: Κύρια πρόταση, ευθεία ερώτηση, μονομελής, ολικής αγνοίας. Εισάγεται με το ερωτηματικό επίρρημα qui και εκφέρεται με οριστική που δηλώνει το αντικειμενικό.

Cur tibi non succurit?: Κύρια πρόταση, ευθεία ερώτηση, μονομελής, μερικής αγνοίας. Εισάγεται με το ερωτηματικό επίρρημα cur και εκφέρεται με οριστική που δηλώνει το αντικειμενικό.

Πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις

• Πρόκειται για δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις που λειτουργούν ως υποκείμενο (σε απρόσωπο ρήμα ή απρόσωπη έκφραση) ή αντικείμενο (σε προσωπικό μεταβατικό ρήμα) ή επεξήγηση.
• Εισάγονται με ερωτηματικές αντωνυμίες ή ερωτηματικά επιρρήματα ή με τα ερωτηματικά μόρια an, num, nonne, si .
• Μπορεί να είναι μονομελείς (ή μονομερείς), δηλαδή να αποτελούνται από ένα σκέλος (μία ερώτηση) ή διμελείς (ή διμερείς), δηλαδή να αποτελούνται από δύο σκέλη (δύο ερωτήσεις).
• Εξαρτώνται από ρήματα που σημαίνουν ρωτώ, πληροφορούμαι, ζητώ να μάθω.
• Εκφέρονται με υποτακτική, γιατί έτσι εκφέρονται όλες οι προτάσεις αυτού του είδους και δηλώνουν το υποκειμενικό.
• Ισχύει η ακολουθία των χρόνων.

Παραδείγματα:

Quis possit diligere eum: Δευτερεύουσα πρόταση 1) ονοματική, 2) πλάγια ερωτηματική, 3) αντικείμενο στο ρήμα nescio. Εισάγεται με την 4) ερωτηματική αντωνυμία Quis και εκφέρεται με 5) υποτακτική, γιατί έτσι εκφέρονται όλες οι προτάσεις αυτού του είδους και 6) δηλώνει το υποκειμενικό. Και μάλιστα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα (possit) και αφού εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (nescio – ενεστώτας) 7) αναφέρεται στο παρόν σύμφωνα με την ακολουθία των χρόνων.

ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Α/Αναφορικές επιθετικές προτάσεις: Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και αναφορικά επιρρήματα. Προσδιορίζουν (σαν επιθετικοί προσδιορισμοί) κάποιον όρο που προηγείται ή το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης που προηγείται.

Εκφέρονται είτε με οριστική που δηλώνει το αντικειμενικό είτε με υποτακτική που δηλώνει το υποκειμενικό και οφείλεται σε έλξη από προηγούμενη υποτακτική που υπάρχει σε κοντινή πρόταση. Ισχύει η ακολουθία των χρόνων.

Β/ Αναφορικές επιρρηματικές προτάσεις: Είναι μεικτές προτάσεις ~ αναφορικές τελικές, αναφορικές συμπερασματικές, αναφορικές αιτιολογικές, αναφορικές υποθετικές, αναφορικές εναντιωματικές ή παραχωρητικές. Αναλύονται όπως οι αντίστοιχες δευτερεύουσες προτάσεις. Άρα:

• Αναφορικές -τελικές: Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες ή επιρρήματα και δηλώνουν τον σκοπό. Εκφέρονται με υποτακτική, γιατί έτσι εκφέρονται όλες οι προτάσεις αυτού του είδους και δηλώνουν τον υποκειμενικό σκοπό. Ισχύει η ακολουθία των χρόνων.
• Αναφορικές – συμπερασματικές: Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες ή επιρρήματα και δηλώνουν τον σκοπό. Εκφέρονται με υποτακτική, γιατί έτσι εκφέρονται όλες οι προτάσεις αυτού του είδους και δηλώνουν το υποκειμενικό συμπέρασμα/αποτέλεσμα. Ισχύει η ακολουθία των χρόνων.
• Αναφορικές – αιτιολογικές: Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες ή επιρρήματα και δηλώνουν τον σκοπό. Εκφέρονται είτε με οριστική (αντικειμενική αιτιολογία) είτε με υποτακτική (υποκειμενική αιτιολογία). Ισχύει η ακολουθία των χρόνων.
• Αναφορικές -υποθετικές: Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες ή επιρρήματα και δηλώνουν τον σκοπό. Είναι λανθάνοντες υποθετικοί λόγοι, άρα κάνουμε ανάλυση υποθετικού λόγου (βλ. σχετική ενότητα ανωτέρω).
• Αναφορικές – εναντιωματικές ή παραχωρητικές προτάσεις: Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες ή επιρρήματα και δηλώνουν τον σκοπό. Είναι και αυτές λανθάνοντες υποθετικοί λόγοι, άρα κάνουμε ανάλυση υποθετικού λόγου (βλ. σχετική ενότητα ανωτέρω).

Γ/Αναφορικές παραβολικές προτάσεις: Πρόκειται για επιρρηματικές προτάσεις που λειτουργούν ως β’ όρος σύγκρισης. Ο πρώτος όρος είναι συνήθως μια κύρια πρόταση.

Οι απλές αναφορικές παραβολικές προτάσεις εκφέρονται με οριστική και δηλώνουν αντικειμενική παραβολή – σύγκριση (η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που θεωρούνται αντικειμενική πραγματικότητα).

Εισάγονται με τους αναφορικούς παραβολικούς συνδέσμους: ut, sicut, quam, quanto, quo.

Δείκτες για αναφορικές παραβολικές προτάσεις είναι επίθετα ή επιρρήματα που σημαίνουν ισότητα ή ομοιότητα ή το αντίθετο: similis, dissimilis, similiter, par, partier.

Υποθετικές παραβολικές προτάσεις: Εκφέρονται με υποτακτική που δηλώνει την υποκειμενική παραβολή ή σύγκριση, καθώς αφορά μια υποθετική πράξη ή κατάσταση.

Εισάγονται με τους αναφορικούς παραβολικούς συνδέσμους: ut si, velut si, quasi, proinde quasi. Λανθάνουν υποθετικοί λόγοι, γι’ αυτό και πρέπει να κάνουμε και ανάλυση υποθετικού λόγου (βλ. ανωτέρω σχετική ενότητα).

Ισχύει η ακολουθία των χρόνων.