ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ – ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ Αθηνά Μαλαπάνη, Φιλόλογος, ΜΑ Πανεπιστημίου Αθηνών

Α. ΚΕΙΜΕΝΟ Το 2012 συμπληρώθηκαν 200 χρόνια από τη γέννηση του Βρετανού συγγραφέα Κάρολου Ντίκενς. Για τους περισσότερους αναγνώστες σε όλο τον κόσμο, ο Ντίκενς είναι ο μπαμπάς του Όλιβερ Τουίστ, ο άνθρωπος που περιέγραψε τον ζοφερό κόσμο της παιδικής εκμετάλλευσης και φτώχειας στην Αγγλία του 19ου αιώνα, έναν κόσμο που θέλαμε να πιστεύουμε ότι έχει για πάντα χαθεί. Άλλωστε, στον 21ο αιώνα, υποτίθεται ότι όταν μιλάμε για παιδική εργασία και εκμετάλλευση, αναφερόμαστε στον Τρίτο Κόσμο, καθώς στην Ευρώπη αυτό το φαινόμενο έχει εξαλειφθεί. Κι όμως, στην πλούσια Γηραιά Ήπειρο της υποχρεωτικής εννεαετούς εκπαίδευσης για τα παιδιά, η παιδική εργασία δεν εξαφανίστηκε ποτέ και τώρα με την κρίση αυγαταίνει. Σχεδόν καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν στέλνει όλα τα παιδιά της στο σχολείο, αλλά τα μεγαλύτερα ποσοστά παιδικής εργασίας συναντώνται στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης και όλο και περισσότερο, στις χώρες του Νότου. Στην Ελλάδα, εκτιμάται ότι κάθε χρόνο 10.000 παιδιά εγκαταλείπουν το σχολείο και μάλιστα, την υποχρεωτική εκπαίδευση. Τα στοιχεία για την παιδική εργασία που αναφέρονται δεν αντικατοπτρίζουν την πραγματική εικόνα, καθώς δεν υπάρχει συστηματική παρακολούθηση του φαινομένου στην πλειοψηφία των κρατών, όπως και στη χώρα μας. Άλλωστε, οι αριθμοί δεν θα μπορούσαν να είναι ακριβείς, όταν καταμετρούν παιδικές ψυχικές «πληγές». Τις περισσότερες μάλιστα, φορές υπεύθυνοι είναι οι ίδιοι οι γονείς. Γονείς, για τους οποίους η τιμωρία δεν ήρθε ποτέ. Φαίνεται πως η πραγματικότητα κατέστησε επιτακτική την ανάγκη για την καθιέρωση της 12ης Ιουνίου ως της Παγκόσμιας Ημέρας κατά της παιδικής εργασίας και ειδικότερα κατά του περιορισμού της παράνομης διακίνησης παιδιών από τον Διεθνή Οργανισμό Εργασίας. Η ισχύουσα ελληνική νομοθεσία για την εργασία των ανηλίκων είναι προσαρμοσμένη στις διατάξεις της 138ης διεθνούς σύμβασης εργασίας, σύμφωνα με την οποία επιτρέπεται σε παιδιά άνω των 14 ετών να εκτελούν ελαφρές εργασίες. Για τις προσπάθειες καθορισμού προϋποθέσεων εργασίας των ανηλίκων συντάχθηκε προεδρικό διάταγμα που αφορά σε κάθε ανήλικο κάτω των 18 ετών. Σύμφωνα με αυτό, ορίζεται ως παιδί, κάθε νέος που δεν έχει συμπληρώσει το 15ο έτος της ηλικίας του ή όποιος νέος υπόκειται ακόμα σε υποχρεωτική σχολική φοίτηση. Παράλληλα, απαγορεύεται η εργασία των παιδιών, εκτός αυτών που έχουν συμπληρώσει το 13ο έτος της ηλικίας τους -κατόπιν αδείας της Επιθεώρησης Εργασίας- και μπορούν να εργαστούν υπό προϋποθέσεις σε καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, διαφημιστικά προγράμματα, επιδείξεις μόδας, ραδιοφωνικές ή τηλεοπτικές εγγραφές. Επιπλέον, το Π.Δ. απαγορεύει την υπερωριακή και νυχτερινή απασχόληση από τις 10.00 το βράδυ έως τις 06.00 το πρωί των νέων κάτω των 18 ετών. Θέτει όρους εργασίας προστατεύοντας τους ανήλικους από ειδικούς κινδύνους -φυσικούς, βιολογικούς και χημικούς παράγοντες - τους οποίους διατρέχει η υγιεινή, η ασφάλεια και ανάπτυξή τους. Τι γίνεται όμως στην πραγματικότητα; Υπολογίζεται ότι τα εργαζόμενα ανήλικα παιδιά, σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνή Οργανισμού Εργασίας, αγγίζουν τα 246 εκατομμύρια ανά τον κόσμο, από τα οποία τα 171 εκατομμύρια εργάζονται κάτω από επικίνδυνες συνθήκες, χωρίς την τήρηση των στοιχειωδών κανόνων υγιεινής και ασφάλειας. Στην Ελλάδα, εκτιμάται ότι κάθε χρόνο 10.000 παιδιά εγκαταλείπουν το σχολείο και μάλιστα την υποχρεωτική εκπαίδευση, ενώ συναντάμε περίπου 50.000 παιδιά να δουλεύουν σε εργοστάσια, χωράφια και καταστήματα. Η μαθητική διαρροή που αποκαλύπτει ο πίνακας, συνδέεται άμεσα με την παιδική εργασία, αφού σύμφωνα με έρευνα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, επτά στους δέκα μαθητές που εγκαταλείπουν το σχολείο βρίσκουν διέξοδο σε βοηθητικές εργασίες. Το πρόβλημα παραμένει οξύ σε ορεινούς νομούς της κεντρικής και δυτικής ηπειρωτικής Ελλάδας και στα νησιά. Η φτώχεια, οι άνισες εκπαιδευτικές δυνατότητες κατά γεωγραφική περιοχή, το αρνητικό οικογενειακό περιβάλλον και η προκατάληψη απέναντι σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες εντείνουν τα φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας, μέσα στα οποία εντάσσεται και η παιδική εργασία και εκμετάλλευση. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο (80-100 λέξεις). 2. Να κάνετε δομική ανάλυση της τρίτης παραγράφου του κειμένου (Στην Ελλάδα…Εργασίας). 3. Με ποιον τρόπο/ ποιους τρόπους αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος του κειμένου (Άλλωστε… του Νότου); 4. Με ποιον τρόπο/ ποιους τρόπους αναπτύσσεται η τελευταία παράγραφος του κειμένου (Η μαθητική…εκμετάλλευση); 5. Η μαθητική διαρροή (…) συνδέεται άμεσα με την παιδική εργασία: Χρησιμοποιήστε αυτήν την πρόταση ως θεματική πρόταση για να αναπτύξετε μία παράγραφο. 6. Να βρείτε συνώνυμα για κάθε μία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: μπαμπάς, φτώχειας, έχει εξαλειφθεί, αυγαταίνει, αντικατοπτρίζουν. 7. Να βρείτε αντώνυμα των παρακάτω λέξεων του κειμένου: πλούσια, πλειοψηφία, ακριβείς, υπεύθυνοι, ανηλίκους. 8. Καλλιτεχνικές, ραδιοφωνικές, προγράμματα, δυνατότητα, προκατάληψη: Να σχηματίσετε μία πρόταση με κάθε μία από τις λέξεις του κειμένου ώστε να φαίνεται το νόημά της. 9. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις ως δήλωση ή συνυποδήλωση: o Στην Ελλάδα, εκτιμάται ότι κάθε χρόνο 10.000 παιδιά εγκαταλείπουν το σχολείο και μάλιστα, την υποχρεωτική εκπαίδευση. o Άλλωστε, οι αριθμοί δεν θα μπορούσαν να είναι ακριβείς, όταν καταμετρούν παιδικές ψυχικές «πληγές». o Η ισχύουσα ελληνική νομοθεσία για την εργασία των ανηλίκων είναι προσαρμοσμένη στις διατάξεις της 138ης διεθνούς σύμβασης εργασίας. o Το πρόβλημα παραμένει οξύ σε ορεινούς νομούς της κεντρικής και δυτικής ηπειρωτικής Ελλάδας και στα νησιά. o (…) συναντάμε περίπου 50.000 παιδιά να δουλεύουν σε εργοστάσια, χωράφια και καταστήματα. 10. Η παιδική εργασία αποτελεί μια σύγχρονη κοινωνική μάστιγα και καταπάτηση των δικαιωμάτων του παιδιού. Ως ενεργοί και ευαισθητοποιημένοι πολίτες, αναρτήστε ένα κείμενο στην ιστοσελίδα του σχολείου σας, στο οποίο να εξετάζετε τα αίτια πρόκλησης αυτού του δυσάρεστου κοινωνικού φαινομένου. Στη συνέχεια, προτείνετε τρόπους που μπορούν να συμβάλλουν στον περιορισμό της παιδικής εργασίας.