Skip to main content

Σενάρια Διδασκαλίας Νεοελληνικής Ποίησης (Παραδείγματα)

Σενάρια Διδασκαλίας Λογοτεχνικών Κειμένων

Σημειώσεις για φοιτητές/φοιτήτριες

Αθηνά Μαλαπάνη, Φιλόλογος, Ma Πανεπιστημίου Αθηνών

 

Μαρία Πολυδούρη

Κοντά σου

Κοντά σου δεν αχούν άγρια οι ανέμοι.
Κοντά σου είναι η γαλήνη και το φως.
Στου νου μας τη χρυσόβεργην ανέμη
ο ρόδινος τυλιέται στοχασμός.

 

Κοντά σου η σιγαλιά σα γέλιο μοιάζει
που αντιφεγγίζουν μάτια τρυφερά – με ένα αγαπημένο μας πρόσωπο ακόμη και η σιωπή δεν φέρνει αμηχανία, αλλά μια βαθύτερη, ενδόμυχη επικοινωνία.
κι αν κάποτε μιλάμε, αναφτεριάζει, (μεταφορά)
πλάι μας κάπου η άνεργη χαρά (= χαρά που προκύπτει χωρίς κόπο, αβίαστη χαρά)

 

Κοντά σου η θλίψη ανθίζει σα λουλούδι – προσωποποίηση και παρομοίωση
κι ανύποπτα περνά μες στη ζωή.  – Όταν είμαστε αγαπημένοι, η θλίψη περνά χωρίς να αφήσει έντονα σημάδια φθοράς στην ψυχή των ανθρώπων, εύκολα αντιμετωπίσιμη.
Κοντά σου όλα γλυκά κι όλα σα χνούδι,
σα χάδι, σα δροσούλα, σαν πνοή.

 

  1. Αφόρμηση: Θέτουμε στα παιδιά την εξής ερώτηση: «Ποιο θέμα πιστεύετε ότι θέτει το ποίημα όπως το καταλαβαίνετε από τον τίτλο του;» ή «Έχετε ακούσει κάποια πράγματα για την ποιήτρια του ποιήματος αυτού, Μαρία Πολυδούρη;»
  2. Σιωπηλή (ατομική) ανάγνωση του ποιήματος και κατόπιν, συλλογική ανάγνωση. Διαβάζουμε το ποίημα δίνοντας την εξής αναγνωστική οδηγία: «Κυκλώστε τη φράση κοντά σου όσες φορές την εντοπίσετε στο ποίημα».
  3. Αρχίζουμε την ανάλυση του ποιήματος με την απάντηση στην αναγνωστική οδηγία (η φράση κοντά σου απαντά στο ποίημα 5 φορές, άρα έχουμε επανάληψη). Ρωτάμε τα παιδιά τη μορφή του ποιήματος (π.χ. στροφές και ομοιοκαταληξία).

Ρωτάμε επίσης τα παιδιά ποιοι μπορεί να είναι οι πρωταγωνιστές του ποιήματος και ποια η μεταξύ τους σχέση. ~ Προσφώνηση κοντά σου μαρτυρά δύο ανθρώπους λόγω της αποστροφής σε β’ ενικό που προφανώς τα συνδέει σχέση αγάπης.

 

Στη συνέχεια, αναλύουμε κάθε στροφή του ποιήματος. Ρωτάμε τα παιδιά πόσες εικόνες σχηματίζονται στην πρώτη στροφή και τις αναλύουμε Κοντά σου δεν αχούν άγρια οι ανέμοι. – 1η εικόνα, οπτική και ηχητική, παρμένη από τη φύση =όταν τα αγαπημένα πρόσωπα βρίσκονται μαζί, οι άνεμοι δεν ηχούν τόσο δυνατά και τόσο άγρια και αυτό συμβολίζει τη δύναμη, το θάρρος και το κουράγιο που παίρνει ο ένας από τον άλλον.


Κοντά σου είναι η γαλήνη και το φως. – 2η οπτική εικόνα παρμένη από τη φύση
Στου νου μας τη χρυσόβεργην ανέμη
ο ρόδινος τυλιέται στοχασμός. – σχολιάζουμε τον διασκελισμό και εξηγούμε τι σημαίνει ανέμη – πολιτιστικό στοιχείο και μεταφορά – ο στοχασμός, η σκέψη των αγαπημένων προσώπων τυλίγεται στην ανέμη. Η σκέψη είναι ρόδινη, άρα οι αγαπημένοι νιώθουν αισιοδοξία. Το τελευταίο δίστιχο μπορεί να αναλυθεί με την ερώτηση «πώς πιστεύετε ότι νιώθουν οι ήρωες της ποιητικής μας ιστορίας;»

 

Σχολιασμός δεύτερης στροφής: «Πώς βιώνουν τη σιωπή οι ήρωες του ποιήματος;»

 

Σχολιασμός τρίτης στροφής: «Πώς βιώνουν τη θλίψη οι ήρωες και γιατί; Με ποια σχήματα λόγου αισθητοποιούν/εκφράζουν τα συναισθήματά τους;»

 

Τέλος ανάλυσης: «Ποιος μπορεί να μας πει με λίγα λόγια τι μηνύματα μάς μεταδίδει αυτό το ποίημα που διδαχθήκαμε;»

 

  1. Ανατροφοδότηση: Ασκήσεις (ερωτήσεις) κατανόησης πάνω στο ποίημα.
  2. Δημιουργικές ασκήσεις και δραστηριότητες: «Ζωγραφίστε μια εικόνα βάση του ποιήματος» ή «Γράψτε μια ιστορία 50-80 λέξεων βάσει των νοημάτων του ποιήματος» (άσκηση δημιουργικής γραφής).

 

 

 

Ανδρέας Εμπειρίκος

Ηχώ

Τα βήματά μας (α’ πληθυντικό – συμπεριληπτικός πληθυντικός) αντηχούν ακόμη –ήχος βημάτων/ «Ποιοι είναι οι πιθανοί ποιητικοί ήρωες; Τι καταλαβαίνουμε εξ αρχής για τα συναισθήματά τους;»

Μέσα στο δάσος με τον βόμβο (ηχομιμητική λέξη) των εντόμων – Εικόνα δάσους – βόμβος εντόμων – οπτική και ηχητική εικόνα / «Πού τοποθετείται η δράση του ποιήματος;» / Η φύση αποτελούσε ανέκαθεν πηγή έμπνευσης για πολλούς καλλιτέχνες. – Φύση: Μητέρα, Τροφός και Δάσκαλος (διδάσκει τη διαφορετικότητα) ~  ατμοσφαιρικότητα = βασικό στοιχείο του υπερρεαλισμού/ ήχος = ζωή


Και τις βαριές σταγόνες απ' τ' αγιάζι
Που στάζει στα φυλλώματα των δέντρων.  – οπτική εικόνα δάσους – σταγόνες από το αγιάζι είναι πάνω στα φυλλώματα των δέντρων.


Κι ιδού (Προτροπή – απεύθυνση σε ένα υποθετικό ακροατήριο – αποστροφή σε β’ ενικό) ~ αλλαγή ενότητας ~ παραστατικότητα, δραματικότητα και ζωντάνια που σκάζει (ηχομιμητική λέξη) μέσα στις σπηλιές
Η δόνησις κάθε κτυπήματος των υλοτόμων – ηχητική εικόνα – ισχυρός ήχος από την υλοτόμηση
Καθώς αραιώνουν με πελέκια τους κορμούς – βίαιη εικόνα – «Τι μπορεί να συμβολίζει;»


Κρατώντας μες στο στόμα τους τραγούδια – μεταφορά = ηχητική εικόνα
Που μάθαν όταν ήτανε παιδιά (σύμβολο της αθωότητας) – τραγούδια της παιδικής τους ηλικίας που τους θυμίζουν τα παιχνίδια στο δάσος.
Και παίζανε κρυφτούλι μες στο δάσος. – «Πώς συμπεριφέρονταν παλιά οι υλοτόμοι στο δάσος και πώς τώρα; Τι μαρτυρά η στάση τους για τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση;»

«Το δάσος αναφέρεται στην αρχή και το τέλος του ποιήματος. Πώς ονομάζεται αυτό το σχήμα;» - σχήμα κύκλου

 

 

 

  1. Αφόρμηση: Πιθανές ερωτήσεις για αφόρμηση μπορεί να είναι οι εν ακόλουθες: «Τι μπορεί να σημαίνει ο τίτλος του ποιήματος; Τι νοήματα μπορεί να μεταφέρει το ποίημα βάσει του τίτλου του;» Μπορούμε επίσης να κάνουμε αφόρμηση ρωτώντας τα παιδιά: «Τι γνωρίζετε για τον ποιητή Ανδρέα Εμπειρίκο;»
  2. Σιωπηλή (ατομική) ανάγνωση του ποιήματος και κατόπιν, συλλογική ανάγνωση. Διαβάζουμε το ποίημα δίνοντας την εξής αναγνωστική οδηγία: «Εντοπίστε τις ηχητικές εικόνες του ποιήματος».
  3. Ανάλυση του ποιήματος ανά στίχο. Ξεκινάμε με την απάντηση στην ερώτηση της αναγνωστικής οδηγίας, πόσες ηχητικές εικόνες περιλαμβάνονται στο ποίημα. Να αναλυθεί και η τεχνική του συνειρμού.
  4. Ανατροφοδότηση – ασκήσεις κατανόησης του ποιήματος
  5. Δημιουργικές δραστηριότητες: «Ζωγραφίστε μια εικόνα εμπνευσμένη από το ποίημα» / «Γράψτε μια ιστορία εμπνευσμένη από το ποίημα»/ «Σκεφτείτε μια μελωδία, ένα μουσικό κομμάτι που μπορεί να ταιριάζει με το ποίημα».

 

 

 

 

 

Ζωή Καρέλλη

Του καλοκαιριού

Το ξανθό παλικάρι (νεαρής ηλικίας) του καλοκαιριού
έχει μια γαλανή γραμμή (ίσως να φαίνεται μια φλέβα ή να αντανακλά το λείο μέτωπό του τη θάλασσα) πάνω στο λείο μέτωπο = σημάδι νεότητας, σφριγηλό δέρμα.
Στα καστανά του μάτια κρατάει τις αχτίδες του ήλιου – μεταφορά «Τι σχήμα λόγου υπάρχει σε αυτόν τον στίχο και τι δηλώνει;»
μισοκλείνοντας τα σκιερά βλέφαρα,
ψιλοπαίζοντας τις βλεφαρίδες αχτιδωτές. – μακριές βλεφαρίδες – σημάδι νεότητας και ομορφιάς

 

Ηλιοψημένο στυλώνει το λαμπρό κορμί, = γεροδεμένος, ρωμαλέος και ηλιοκαμένος – μεσογειακά χαρακτηριστικά εξωτερικής εμφάνισης – στοιχείο καλοκαιριού
αμέριμνα χαμογελά
και άσκοπα. ~ χαρούμενος, ανέμελος, ξέγνοιαστος ~ αναδίπλωση του στίχου
Φαντάζουν κάτασπρα τα δόντια του, - λευκά δόντια σαν άσπρα χαλίκια = σημάδι νεότητας και υγείας
μοιάζουν τ' άσπρα χαλίκια καθαροπλυμένα,
στ' ακρογιάλι του γαλάζιου και κρυστάλλινου νερού. ~ παρομοίωση παρμένη από τη φύση

 

1.       Αφόρμηση: Δείχνουμε στα παιδιά μια εικόνα με καλοκαιρινό τοπίο και τους ρωτάμε ποιο πιστεύουν ότι θα είναι το νόημα του ποιήματος που θα διδαχθούμε.

2.       Σιωπηλή (ατομική) ανάγνωση του ποιήματος και κατόπιν, συλλογική ανάγνωση. Διαβάζουμε το ποίημα δίνοντας την εξής αναγνωστική οδηγία: «Καθώς διαβάζω, βρείτε τον πρωταγωνιστή του ποιήματος και ποια είναι τα χαρακτηριστικά του. Να υπογραμμίσετε τις απαντήσεις σας με λέξεις και φράσεις του ποιήματος».

3.       Ανάλυση του ποιήματος. Ξεκινάμε την ανάλυση του ποιήματος απαντώντας στην αναγνωστική οδηγία. Ο πρωταγωνιστής είναι ένα νεαρό αγόρι. Συμπέρασμα: Ο νεαρός άντρας έχει μια υγιή και όμορφη εξωτερική εμφάνιση που αντανακλά τις μεσογειακές εικόνες του καλοκαιριού.

«Πώς έχει φανταστεί η ποιήτριά μας το καλοκαίρι; Με ποια εικόνα το αποδίδει;»

4.       Ανατροφοδότηση: Ασκήσεις – ερωτήσεις κατανόησης του ποιήματος.

5.       Δημιουργικές ασκήσεις: «Ζωγραφίστε αυτό το παλικάρι του ποιήματος»/ «Γράψτε μια καλοκαιρινή ιστορία με πρωταγωνιστή τον ήρωα του ποιήματος».

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Κώστας Καρυωτάκης

Είμαστε κάτι…

Είμαστε κάτι ξεχαρβαλωμένες – α ’πληθυντικό -συμπεριληπτικός πληθυντικός = ομάδα ανθρώπων στην οποία ανήκει και ο ποιητής/ το ποιητικό υποκείμενο
κιθάρες. Ο άνεμος, όταν περνάει,
στίχους, ήχους παράφωνους ξυπνάει
στις χορδές που κρέμονται σαν καδένες.* (παρομοίωση): Οπτική και ηχητική εικόνα

Οι άνθρωποι παρομοιάζονται με ξεχαρβαλωμένες κιθάρες (κατεστραμμένες, σπασμένες) που είναι έρμαια στον άνεμο = συμβολισμός ότι οι άνθρωποι είμαστε αδύναμες προσωπικότητες και οντότητες, πληγωμένοι εσωτερικά και έρμαια του ανέμου, δηλ. των δυσκολιών.

 

Πεσιμισμός και απαισιοδοξία -χαρακτηριστικά της καρυωτακικής ποίησης

 

Είμαστε κάτι απίστευτες αντένες.
Υψώνονται σα δάχτυλα στα χάη,
στην κορυφή τους τ' άπειρο αντηχάει,
μα γρήγορα θα πέσουνε σπασμένες. ~ Συμβολισμός = Οι άνθρωποι μπορεί να νιώθουμε ισχυροί και παντοδύναμοι λόγω των επιτευγμάτων που έχουμε καταφέρει και του πολιτισμού  που έχουμε δημιουργήσει, ωστόσο στην πραγματικότητα δεν είμαστε τόσο ισχυροί και δυνατοί ούτε άτρωτοι. – τιμωρία του εγωισμού και της αλαζονείας του ανθρώπου

 

Είμαστε κάτι διάχυτες αισθήσεις,
χωρίς ελπίδα να συγκεντρωθούμε.
Στα νεύρα μας μπερδεύεται όλη η φύσις. = Ο άνθρωπος έχει περίπλοκο ψυχισμό.

 

Στο σώμα, στην ενθύμηση πονούμε. = Ο άνθρωπος νιώθει πόνο, ένας ακόμη συμβολισμός της αδυναμίας του ανθρώπου./ Υπάρχουν αναμνήσεις που ξυπνούν τον πόνο και τις συναισθηματικές δυσκολίες./ Δυική υπόσταση του ανθρώπου – σώμα (ύλη) και πνεύμα (άυλο, ψυχή) – διονυσιακό και απολλώνιο στοιχείο
Μας διώχνουνε τα πράγματα, κι η ποίησις – Η ποίηση είναι το καταφύγιο του ανθρώπου στις δυσκολίες του και ειδικά, όταν  νιώθει αδύναμος και τρωτός.
είναι το καταφύγιο που φθονούμε. – Οξύμωρο σχήμα = αντίθεση ~ Η ποίηση είναι καταφύγιο για τις δυσκολίες -ψυχικές και συναισθηματικές- του σύγχρονου ανθρώπου. Ωστόσο, ο σύγχρονος άνθρωπος δεν αντιλαμβάνεται την αξία της ποίησης και την φθονεί. Η ποίηση μεταφέρει μηνύματα και αλήθειες για τη ζωή και τον άνθρωπο που δεν μπορούμε να τις αντέξουμε.

 

Αυτοαναφορικότητα: Το ίδιο το ποίημα μιλάει για τον εαυτό του.

Από ποια ρεύματα έχει επηρεαστεί ο Καρυωτάκης; ~ Συμβολισμό και ρομαντισμό (έντονα συναισθήματα και η ματαίωση, το στοιχείο του μάταιου).

 

 

  1. Αφόρμηση: «Τι καταλαβαίνετε από τον τίτλο του ποιήματος;»/ Μπορώ να δείξω μια εικόνα σχετική με το ποίημα στα παιδιά και να τους ρωτήσω τι συναισθήματα τούς γεννά αυτή η εικόνα./ «Τι γνωρίζετε για τον Κώστα Καρυωτάκη;»
  2. Σιωπηλή ατομική ανάγνωση και συλλογική ανάγνωση με αναγνωστική οδηγία: «Κυκλώστε πόσες φορές απαντά στο ποίημα η φράση Είμαστε κάτι…»
  3. Ανάλυση του ποιήματος: «Τι παρατηρείται στη μορφή του ποιήματος;» - τέσσερις στροφές, 2 τετράστιχες και οι 2 τελευταίες είναι τρίστιχες.

 

«Τι καταλαβαίνετε γενικά από αυτό το ποίημα;» - Οι άνθρωποι είμαστε αδύναμες και τρωτές οντότητες με πολλά λάθη και πάθη και δυσκολίες. Οφείλουμε όμως, να παραδεχτούμε αυτά τα ελαττώματα και τα μειονεκτήματά μας και να δουλέψουμε σκληρά με τους εαυτούς μας παραμερίζοντας τον εγωισμό, την εγωπάθεια, την αλαζονεία μας, την υπεροψία μας ώστε να γίνουμε καλύτεροι. Σε αυτόν τον αγώνα, δεν είμαστε μόνοι μας. Υπάρχει το καταφύγιο της ποίησης, η οποία μπορεί να μας βοηθήσει αρκεί να της το επιτρέψουμε παραμερίζοντας την εγωπάθειά μας και αφήνοντας τα μηνύματά της να περάσουν στο μυαλό και την ψυχή μας, γιατί μπορεί να μας προσφέρει συνολική καλλιέργεια (νοητική και ψυχολογική).

 

  1. Ασκήσεις κατανόησης
  2. Δημιουργικές ασκήσεις

λογοτεχνία, συγχρονηλογοτεχνια, creativityskills, διδακτικήτηςλογοτεχνίας

  • Δημιουργήθηκε στις
  • Τελευταία ενημέρωση στις
  • Προβολές: 1830