Σχεδιάγραμμα για τη συγγραφή βιβλίου / κειμένου: Πώς οργανώνω τη σκέψη μου; Διδάσκουσα: Αθηνά Ν. Μαλαπάνη, Φιλόλογος Πανεπιστημίου Αθηνών

Πώς οργανώνω τη σκέψη μου για να γράψω ένα διήγημα ή μια συλλογή διηγημάτων;

Το διήγημα είναι ένα σύντομο κείμενο συνήθως ρεαλιστικής μυθοπλασίας, αλλά μπορεί να ανήκει και σε άλλα λογοτεχνικά είδη (π.χ. δυστοπική λογοτεχνία, επιστημονική φαντασία, φαντασία).

Πρώτα σκέφτομαι πόσους και ποιους χαρακτήρες θα συνθέσω (1-3 για το διήγημα). Ο κάθε χαρακτήρας πρέπει να έχει συγκεκριμένα γνωρίσματα, εσωτερικής και εξωτερικής εμφάνισης. Μπορώ να περιγράψω την εξωτερική εμφάνιση ή έστω κάποια στοιχεία που έχουν λειτουργικό ρόλο στην εξέλιξη της πλοκής.

Αρχικά, κάνω ένα σχεδιάγραμμα όπου καταγράφω τις βασικές ιδέες και πληροφορίες μου.

• Μπορώ να ξεκινήσω από την αρχή της ιστορίας ή από το τέλος και να κάνω αναδρομή στο παρελθόν (flash-back). Και οι δύο τεχνικές είναι αποδεκτές. Εξαρτάται κάθε φορά τι θέλω να κάνω και πώς θέλω να διαχειριστώ το υλικό μου.
• Η πρώτη ή έστω οι 2-3 πρώτες παράγραφοι του διηγήματος μπορεί να λειτουργούν ως πρόλογος και να εισαγάγουν τον αναγνώστη στον βασικό θεματικό άξονα του κειμένου/ της ιστορίας. Άρα, αναφέρουμε βασικές πληροφορίες, όπως τα πρόσωπα ή έστω τον πρωταγωνιστή / την πρωταγωνίστρια της πλοκής (εξωτερική εμφάνιση, χαρακτήρας), τον τόπο (πού γίνονται όλα αυτά; εκτός κι αν θέλω να υπάρχει τοπική αοριστία), τον χρόνο (πότε συμβαίνουν; εκτός αν θέλω να εφαρμόσω χρονική αοριστία) και τις βασικές συνθήκες.

Στη συνέχεια, ξετυλίγουμε την πλοκή της ιστορίας. Προσέχουμε να μην αφήνουμε αφηγηματικά κενά, δηλαδή ασάφειες ή χαρακτήρες που αναφέρονται και μετά δεν έχουν καμία συμμετοχή ή ρόλο (έστω και δευτερεύοντα) στην πλοκή. Στο τέλος, πρέπει να υπάρχει κάθαρση, δηλαδή μία λύση της υπόθεσης έστω και λυπηρή.

Η πλοκή μπορεί να ξετυλίγεται είτε γρήγορα είτε πιο αργά ανάλογα με τον τρόπο που επιθυμούμε. Μπορούμε να βάζουμε επιβράδυνση σε κάποια σημεία όπου θέλουμε να αυξήσουμε το ενδιαφέρον των αναγνωστών. Η επιβράδυνση μπορεί να γίνει με μια αναδρομική αφήγηση ή έναν διάλογο, όπου θα προβάλλονται πληροφορίες που είναι δευτερεύουσες, αλλά συμβάλλουν κι αυτές στην εξέλιξη της υπόθεσης και στην κατανόηση των ηρώων ή έστω του ενός ήρωα.  

Αλλάζω παραγράφους ανάλογα με το αν υπάρχει αλλαγή στο θέμα ή στον χρόνο ή στον τόπο ή στα πρόσωπα. Π.χ. κάθε φορά που προστίθεται ή αφαιρείται κάποιο πρόσωπο ή αλλάζει ο τόπος (π.χ. οι ήρωες μεταφέρονται από το σπίτι στον κήπο) ή ο χρόνος, αλλάζει και η παράγραφός μας. Σε κάθε παράγραφο, πρέπει να ξέρω ποιο θέμα θα με απασχολήσει.

Π.χ. Παράγραφος 1: Παρουσίαση του τόπου – Περιγραφή

Παράγραφος 2: Παρουσίαση του προσώπου / των προσώπων της ιστορίας

• Μπορώ να γράφω μικρά κείμενα καθημερινά και στο τέλος, να συνθέσω και να αξιοποιήσω αυτό το υλικό μου για να γράψω ένα διήγημα ή ακόμα κι ένα μυθιστόρημα.
• Πρέπει να προσέχω η ιστορία μου να έχει αρχή, μέση και τέλος.
• Ο ευθύς λόγος και ο διάλογος (μίμηση) προσδίδουν αμεσότητα και παραστατικότητα στο κείμενο.
• Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση προσδίδει έναν προσωπικό και εξομολογητικό τόνο στο κείμενο.
• Η τριτοπρόσωπη αφήγηση δίνει την εντύπωση του παντογνώστη αφηγητή και προβάλλει πολλές πληροφορίες στο κοινό. Συνήθως χρησιμοποιείται όταν θέλουμε να λύσουμε το μυστήριο της ιστορίας και να αποκαλύψουμε όλα όσα συμβαίνουν συνθέτοντας τα «κομμάτια του παζλ», δηλαδή όλα τα στοιχεία που έχουμε παρουσιάσει ανωτέρω στην πλοκή.

*Όταν εκδίδω μια συλλογή διηγημάτων, καλό θα είναι όλες οι ιστορίες να έχουν κάτι κοινό, έναν κοινό άξονα ή να είναι οργανωμένες σε ευρύτερες ενότητες με κοινή θεματική ενότητα.