Σενάρια Διδασκαλίας Νεοελληνικής Ποίησης (Παραδείγματα)

Σενάρια Διδασκαλίας Λογοτεχνικών Κειμένων

Σημειώσεις για φοιτητές/φοιτήτριες

Αθηνά Μαλαπάνη, Φιλόλογος, Ma Πανεπιστημίου Αθηνών

Μαρία Πολυδούρη

Κοντά σου

1. Αφόρμηση: Θέτουμε στα παιδιά την εξής ερώτηση: «Ποιο θέμα πιστεύετε ότι θέτει το ποίημα όπως το καταλαβαίνετε από τον τίτλο του;» ή «Έχετε ακούσει κάποια πράγματα για την ποιήτρια του ποιήματος αυτού, Μαρία Πολυδούρη;»
2. Σιωπηλή (ατομική) ανάγνωση του ποιήματος και κατόπιν, συλλογική ανάγνωση. Διαβάζουμε το ποίημα δίνοντας την εξής αναγνωστική οδηγία: «Κυκλώστε τη φράση κοντά σου όσες φορές την εντοπίσετε στο ποίημα».
3. Αρχίζουμε την ανάλυση του ποιήματος με την απάντηση στην αναγνωστική οδηγία (η φράση κοντά σου απαντά στο ποίημα 5 φορές, άρα έχουμε επανάληψη). Ρωτάμε τα παιδιά τη μορφή του ποιήματος (π.χ. στροφές και ομοιοκαταληξία).

Ρωτάμε επίσης τα παιδιά ποιοι μπορεί να είναι οι πρωταγωνιστές του ποιήματος και ποια η μεταξύ τους σχέση. ~ Προσφώνηση κοντά σου μαρτυρά δύο ανθρώπους λόγω της αποστροφής σε β’ ενικό που προφανώς τα συνδέει σχέση αγάπης.

Στη συνέχεια, αναλύουμε κάθε στροφή του ποιήματος. Ρωτάμε τα παιδιά πόσες εικόνες σχηματίζονται στην πρώτη στροφή και τις αναλύουμε Κοντά σου δεν αχούν άγρια οι ανέμοι. – 1^η εικόνα, οπτική και ηχητική, παρμένη από τη φύση =όταν τα αγαπημένα πρόσωπα βρίσκονται μαζί, οι άνεμοι δεν ηχούν τόσο δυνατά και τόσο άγρια και αυτό συμβολίζει τη δύναμη, το θάρρος και το κουράγιο που παίρνει ο ένας από τον άλλον.

Κοντά σου είναι η γαλήνη και το φως. – 2^η οπτική εικόνα παρμένη από τη φύση
Στου νου μας τη χρυσόβεργην ανέμη
ο ρόδινος τυλιέται στοχασμός. – σχολιάζουμε τον διασκελισμό και εξηγούμε τι σημαίνει ανέμη – πολιτιστικό στοιχείο και μεταφορά – ο στοχασμός, η σκέψη των αγαπημένων προσώπων τυλίγεται στην ανέμη. Η σκέψη είναι ρόδινη, άρα οι αγαπημένοι νιώθουν αισιοδοξία. Το τελευταίο δίστιχο μπορεί να αναλυθεί με την ερώτηση «πώς πιστεύετε ότι νιώθουν οι ήρωες της ποιητικής μας ιστορίας;»

Σχολιασμός δεύτερης στροφής: «Πώς βιώνουν τη σιωπή οι ήρωες του ποιήματος;»

Σχολιασμός τρίτης στροφής: «Πώς βιώνουν τη θλίψη οι ήρωες και γιατί; Με ποια σχήματα λόγου αισθητοποιούν/εκφράζουν τα συναισθήματά τους;»

Τέλος ανάλυσης: «Ποιος μπορεί να μας πει με λίγα λόγια τι μηνύματα μάς μεταδίδει αυτό το ποίημα που διδαχθήκαμε;»

4. Ανατροφοδότηση: Ασκήσεις (ερωτήσεις) κατανόησης πάνω στο ποίημα.
5. Δημιουργικές ασκήσεις και δραστηριότητες: «Ζωγραφίστε μια εικόνα βάση του ποιήματος» ή «Γράψτε μια ιστορία 50-80 λέξεων βάσει των νοημάτων του ποιήματος» (άσκηση δημιουργικής γραφής).

Ανδρέας Εμπειρίκος

Ηχώ

Τα βήματά μας (α’ πληθυντικό – συμπεριληπτικός πληθυντικός) αντηχούν ακόμη –ήχος βημάτων/ «Ποιοι είναι οι πιθανοί ποιητικοί ήρωες; Τι καταλαβαίνουμε εξ αρχής για τα συναισθήματά τους;»

Μέσα στο δάσος με τον βόμβο (ηχομιμητική λέξη) των εντόμων – Εικόνα δάσους – βόμβος εντόμων – οπτική και ηχητική εικόνα / «Πού τοποθετείται η δράση του ποιήματος;» / Η φύση αποτελούσε ανέκαθεν πηγή έμπνευσης για πολλούς καλλιτέχνες. – Φύση: Μητέρα, Τροφός και Δάσκαλος (διδάσκει τη διαφορετικότητα) ~  ατμοσφαιρικότητα = βασικό στοιχείο του υπερρεαλισμού/ ήχος = ζωή

Και τις βαριές σταγόνες απ' τ' αγιάζι
Που στάζει στα φυλλώματα των δέντρων.  – οπτική εικόνα δάσους – σταγόνες από το αγιάζι είναι πάνω στα φυλλώματα των δέντρων.

Κι ιδού (Προτροπή – απεύθυνση σε ένα υποθετικό ακροατήριο – αποστροφή σε β’ ενικό) ~ αλλαγή ενότητας ~ παραστατικότητα, δραματικότητα και ζωντάνια που σκάζει (ηχομιμητική λέξη) μέσα στις σπηλιές
Η δόνησις κάθε κτυπήματος των υλοτόμων – ηχητική εικόνα – ισχυρός ήχος από την υλοτόμηση
Καθώς αραιώνουν με πελέκια τους κορμούς – βίαιη εικόνα – «Τι μπορεί να συμβολίζει;»

Κρατώντας μες στο στόμα τους τραγούδια – μεταφορά = ηχητική εικόνα
Που μάθαν όταν ήτανε παιδιά (σύμβολο της αθωότητας) – τραγούδια της παιδικής τους ηλικίας που τους θυμίζουν τα παιχνίδια στο δάσος.
Και παίζανε κρυφτούλι μες στο δάσος. – «Πώς συμπεριφέρονταν παλιά οι υλοτόμοι στο δάσος και πώς τώρα; Τι μαρτυρά η στάση τους για τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση;»

«Το δάσος αναφέρεται στην αρχή και το τέλος του ποιήματος. Πώς ονομάζεται αυτό το σχήμα;» - σχήμα κύκλου

1. Αφόρμηση: Πιθανές ερωτήσεις για αφόρμηση μπορεί να είναι οι εν ακόλουθες: «Τι μπορεί να σημαίνει ο τίτλος του ποιήματος; Τι νοήματα μπορεί να μεταφέρει το ποίημα βάσει του τίτλου του;» Μπορούμε επίσης να κάνουμε αφόρμηση ρωτώντας τα παιδιά: «Τι γνωρίζετε για τον ποιητή Ανδρέα Εμπειρίκο;»
2. Σιωπηλή (ατομική) ανάγνωση του ποιήματος και κατόπιν, συλλογική ανάγνωση. Διαβάζουμε το ποίημα δίνοντας την εξής αναγνωστική οδηγία: «Εντοπίστε τις ηχητικές εικόνες του ποιήματος».
3. Ανάλυση του ποιήματος ανά στίχο. Ξεκινάμε με την απάντηση στην ερώτηση της αναγνωστικής οδηγίας, πόσες ηχητικές εικόνες περιλαμβάνονται στο ποίημα. Να αναλυθεί και η τεχνική του συνειρμού.
4. Ανατροφοδότηση – ασκήσεις κατανόησης του ποιήματος
5. Δημιουργικές δραστηριότητες: «Ζωγραφίστε μια εικόνα εμπνευσμένη από το ποίημα» / «Γράψτε μια ιστορία εμπνευσμένη από το ποίημα»/ «Σκεφτείτε μια μελωδία, ένα μουσικό κομμάτι που μπορεί να ταιριάζει με το ποίημα».

Ζωή Καρέλλη

Του καλοκαιριού

1. Αφόρμηση: «Τι καταλαβαίνετε από τον τίτλο του ποιήματος;»/ Μπορώ να δείξω μια εικόνα σχετική με το ποίημα στα παιδιά και να τους ρωτήσω τι συναισθήματα τούς γεννά αυτή η εικόνα./ «Τι γνωρίζετε για τον Κώστα Καρυωτάκη;»
2. Σιωπηλή ατομική ανάγνωση και συλλογική ανάγνωση με αναγνωστική οδηγία: «Κυκλώστε πόσες φορές απαντά στο ποίημα η φράση Είμαστε κάτι…»
3. Ανάλυση του ποιήματος: «Τι παρατηρείται στη μορφή του ποιήματος;» - τέσσερις στροφές, 2 τετράστιχες και οι 2 τελευταίες είναι τρίστιχες.

«Τι καταλαβαίνετε γενικά από αυτό το ποίημα;» - Οι άνθρωποι είμαστε αδύναμες και τρωτές οντότητες με πολλά λάθη και πάθη και δυσκολίες. Οφείλουμε όμως, να παραδεχτούμε αυτά τα ελαττώματα και τα μειονεκτήματά μας και να δουλέψουμε σκληρά με τους εαυτούς μας παραμερίζοντας τον εγωισμό, την εγωπάθεια, την αλαζονεία μας, την υπεροψία μας ώστε να γίνουμε καλύτεροι. Σε αυτόν τον αγώνα, δεν είμαστε μόνοι μας. Υπάρχει το καταφύγιο της ποίησης, η οποία μπορεί να μας βοηθήσει αρκεί να της το επιτρέψουμε παραμερίζοντας την εγωπάθειά μας και αφήνοντας τα μηνύματά της να περάσουν στο μυαλό και την ψυχή μας, γιατί μπορεί να μας προσφέρει συνολική καλλιέργεια (νοητική και ψυχολογική).

4. Ασκήσεις κατανόησης
5. Δημιουργικές ασκήσεις