Ανάλυση Ραψωδίας Ζ (Ιλιάδα Β' Γυμνασίου)

Ανάλυση ραψωδίας Ζ

Ιλιάδα Β’ Γυμνασίου

Διδάσκουσα: Αθηνά Ν. Μαλαπάνη

Στ. 369-375: Ο Έκτορας, ο βασιλιάς της Τροίας, κατευθύνεται από το πεδίο της μάχης στο ανάκτορό του ώστε να συναντήσει τη γυναίκα του, την Ανδρομάχη. Η Ανδρομάχη αντίστοιχα, αναζητά τον Έκτορα στο πεδίο της μάχης. Επομένως, ο ένας ήρωας συναντά τον άλλον στον δικό του χώρο, καθώς το πεδίο της μάχης είναι το «φυσικό περιβάλλον» του Έκτορα, ενώ το ανάκτορο, είναι το «φυσικό περιβάλλον» της Ανδρομάχης.

Στ. 376-389: Άστοχα ερωτήματα – πρόκειται για μία τεχνική που απαντά και στο δημοτικό τραγούδι. Στα άστοχα ερωτήματα, ένα πρόσωπο της ιστορίας ρωτά ένα άλλο πρόσωπο της ιστορίας κάποια πράγματα, θέτει δύο ή τρία συνεχόμενα ερωτήματα σχετικά με ένα θέμα. Ο συνομιλητής αναιρεί τα προηγούμενα ερωτήματα και στο τέλος, δίνει την τελική απάντηση και επιλύει τις απορίες του άλλου. Έτσι, εδώ ο Έκτορας ρωτάει την υπηρέτρια του ανακτόρου αν η Ανδρομάχη έχει πάει να βρει τη συννυφάδα της ή τη σύζυγο του αδερφού της ή αν έχει πάει στον ναό της θεάς Αθηνάς για να προσφέρει θυσίες μαζί με άλλες νεαρές κοπέλες ώστε να εξευμενίσουν τη θεά. Η υπηρέτρια του απαντά ότι δεν ισχύει τίποτα από όλα αυτά, ούτε έχει πάει να βρει τη συννυφάδα της ούτε τη σύζυγο του αδερφού της ούτε για προσφορά θυσίας, αλλά έχει τρέξει στα τείχη, γιατί φοβάται για τη ζωή του συζύγου της (στ. 381-388). Τα άστοχα ερωτήματα λειτουργούν ως επιβράδυνση και επιτείνουν το ενδιαφέρον του κοινού.

Χαρακτηρισμός Ανδρομάχης: Η Ανδρομάχη χαρακτηρίζεται ως «ασύγκριτη», δηλαδή εξαιρετική από κάθε άποψη, καθώς δεν μπορούσε να συγκριθεί με καμία γυναίκα, γεγονός που αποδεικνύει πόσο σημαντική ήταν. Επιπλέον, χαρακτηρίζεται και ως «πολύδωρη», καθώς ήταν μία πολύφερνη νύφη (με μεγάλη προίκα και περιουσία). Η Ανδρομάχη έχει περάσει μία δύσκολη ζωή, καθώς όλη της η οικογένεια (πατέρας και εφτά αδέρφια) ξεκληρίστηκε από το φονικό σπαθί του Αχιλλέα. Η μητέρα της αιχμαλωτίστηκε και αναγκάστηκε να εργαστεί ως δούλα, αλλά εξαγοράστηκε και τελικά, απεβίωσε με επέμβαση της Αρτέμιδος. Έτσι, ο Έκτορας ήταν το μοναδικό στήριγμά της, διότι λειτουργούσε τόσο ως σύζυγος όσο και ως αδερφός και πατέρας. Οι επώδυνες εμπειρίες που έχει περάσει την καθιστούν φοβισμένη, ευαίσθητη και συναισθηματικά ευάλωτη, με απόρροια να προσπαθεί να πείσει τον Έκτορα να πολεμήσει με ασφάλεια μέσα από τα τείχη για να προστατεύσει τον εαυτό του. Η Ανδρομάχη λοιπόν, βάζει σε προτεραιότητα τον θεσμό της οικογένειας και την ασφάλεια και την προστασία του συζύγου της, καθώς είναι το παν για αυτήν.

Ο γιος της Ανδρομάχης και του Έκτορα ονομάζεται Εκτορίδης, δηλαδή γιος του Έκτορα, Σκαμάνδριος, όνομα παρμένο από έναν ποταμό της Τροίας, ή Αστυάνακτα, σύνθετο όνομα από τις λέξεις «άστυ + άναξ», δηλαδή ο αρχηγός της πόλης, καθώς υποτίθεται ότι αυτός θα διαδεχόταν τον πατέρα του στον θρόνο και στην εξουσία της Τροίας. Και τα τρία ονόματα είναι ομιλούντα, δηλαδή συμβολικά και μαρτυρούν βασικές ιδιότητες του γιου του Έκτορα και της Ανδρομάχης.

Λόγος της Ανδρομάχης (στ. 405-439): Χρησιμοποιεί συναισθηματικά επιχειρήματα για να πείσει τον Έκτορα να πολεμήσει με ασφάλεια μέσα από τα τείχη και να μην διακινδυνεύσει τη ζωή του, αλλά και την ασφάλεια της οικογένειάς του. Είναι φοβισμένη, ταραγμένη, συναισθηματικά φορτισμένη και ευάλωτη και πολύ ευαίσθητη και ευσυγκίνητη. Γνωρίζει ότι ο θάνατος του συζύγου της συνεπάγεται την άλωση της Τροίας και τη δική της αιχμαλωσία και υποδούλωση. Η κατάληξή της προοικονομείται.

Η Ανδρομάχη κάνει μια αναδρομική αφήγηση στο παρελθόν και αφηγείται τις επώδυνες εμπειρίες της. Ο Αχιλλέας ξεκλήρισε την οικογένειά της. Σκότωσε τον πατέρα της, αλλά τουλάχιστον τον σεβάστηκε, δεν του αφαίρεσε τον οπλισμό και τον ενταφίασε. Ωστόσο, δεν θα συμβεί το ίδιο και με τον Έκτορα, καθώς θα κακοποιήσει το σώμα του διαπράττοντας ύβριν. Επιπλέον, ο Αχιλλέας σκότωσε και τα εφτά αδέρφια της (συμβολικός αριθμός) και αιχμαλώτισε τη μητέρα της που αν δεν κατάφερναν να την εξαγοράσουν, θα γινόταν δούλα των Αχαιών. Επομένως, με αυτά τα συναισθηματικά επιχειρήματα, η Ανδρομάχη προσπαθεί να πείσει τον Έκτορα να πολεμήσει μέσα από τα τείχη, προστατευμένος  και να μην ρισκάρει τη ζωή του και τη σωματική του ακεραιότητα.

Λόγος του Έκτορα (στ. 440-465): Ο Έκτορας καταλαβαίνει τον φόβο της Ανδρομάχης, τον πόνο και την πικρία της, αλλά απορρίπτει τα συναισθηματικά επιχειρήματά της. Θεωρεί ότι δεν πρέπει να θέσει σε προτεραιότητα την οικογένειά του, αλλά την πατρίδα του. Οφείλει να πολεμήσει εκτός των τειχών ακόμα κι αν ρισκάρει τη ζωή του και να μην φανεί δειλός και άνανδρος. Αν φανεί ότι φοβάται και δειλιάζει να πολεμήσει, θα ντροπιαστεί μπροστά στον λαό του και θα προσβάλει τον κώδικα αξιών του ήρωα που υπήρχε εκείνη την εποχή.

Ο Έκτορας προοικονομεί την άλωση της Τροίας, τον θάνατο των γονιών του, την αιχμαλωσία όλων των γυναικόπαιδων και κατά συνέπεια, και της Ανδρομάχης και του γιου τους. Η Ανδρομάχη θα γίνει δούλα των Αχαιών, θα ασκεί όλα τα καθήκοντα μίας δούλας (μεταφορά νερού, υφαντική) και θα υπομένει τις προσβολές και τους χλευασμούς των Αχαιών. Ωστόσο, ο Έκτορας δεν θα μπορεί να κάνει κάτι για να την σώσει, καθώς θα είναι νεκρός και θα τον σκεπάζει το χώμα.

Επικοινωνία Έκτορα με τον γιο του (στ. 466-481): Ο Έκτορας βγάζει την περικεφαλαία του για να αγκαλιάσει και να ασχοληθεί με το παιδί του. Αυτή η κίνηση είναι συμβολική, διότι ο Έκτορας απεκδύεται τον ρόλο του πολεμιστή και αρχιστράτηγου και είναι μόνο πατέρας. Εύχεται και προσεύχεται στον Δία να δει τον γιο του δυνατό για να αναλάβει την εξουσία της Τροίας παρόλο που ξέρει ότι αυτό δεν θα γίνει ποτέ. Αυτό το στοιχείο αποτελεί επική ειρωνεία κι αυτή η σκηνή είναι απαραίτητη για τη συναισθηματική αποφόρτιση και χαλάρωση του κοινού.

Ο Έκτορας αποχαιρετά την Ανδρομάχη (στ. 485-494): Ο Έκτορας αποχαιρετά την Ανδρομάχη εκφράζοντας μια ρεαλιστική αντίληψη για τον θάνατο. Θεωρεί ότι ο θάνατος είναι η κοινή και αναπόφευκτη μοίρα όλων των ανθρώπων, την οποία δεν μπορεί κανείς να αποφύγει ό,τι κι αν κάνει. Προτρέπει λοιπόν, τη γυναίκα του να μην στεναχωριέται ούτε και να ανησυχεί, γιατί ο πόλεμος και τα στρατιωτικά ζητήματα είναι αντρικά θέματα, ενώ οι ενασχολήσεις των γυναικών είναι οι οικιακές εργασίες, ειδικά η υφαντική και η δημιουργία ρούχων και γενικά, η οργάνωση του οίκου.

Στ. 494: Ο Έκτορας ξαναφορά την περικεφαλαία του – συμβολική κίνηση – επαναφορά της στρατιωτικής του ιδιότητας

Στ. 500-502: Θρηνούν τον Έκτορα σαν να είναι νεκρός -  προοικονομία του θανάτου του.

Στ. 506-515: Εκτεταμένη ομηρική παρομοίωση: Ο Πάρης τρέχει για να φτάσει στο ανάκτορο της Τροίας όπως ένα καλοθρεμμένο άλογο σπάει τα δεσμά του και  τρέχει στις πεδιάδες, λούζεται στο ποτάμι και τινάζει υπερήφανο τη χαίτη του νιώθοντας υπερήφανο για τα κάλλη του. Με αυτήν την ωραιοπάθεια, τρέχει και ο Πάρης για να φτάσει στο παλάτι της Τροίας και να συναντήσει τον αδερφό του. Ο Όμηρος συνήθιζε να κάνει εκτεταμένες παρομοιώσεις, εμπνευσμένες από τη φύση.

Στ. 517: «θεόμορφος Αλέξανδρος»: Άλλο όνομα του Πάρη, ο οποίος πήρε την Ωραία Ελένη και υποτίθεται ότι εξαιτίας της ξέσπασε ο Τρωικός πόλεμος. Ωστόσο, η πραγματική αιτία ξεσπάσματος του Τρωικού πολέμου ήταν πολιτικοί λόγοι. < αλέξεω = διώχνω +  άνδρες =  αυτός που προστατεύει τους άντρες, κρατώντας τους μακριά από τους κινδύνους

Στ. 521-529: Ο Έκτορας επιπλήττει τον Πάρη, γιατί παρόλο που είναι πολύ καλός πολεμιστής και δυναμικός στις μάχες, ανδρείος και γενναίος, πολλές φορές δείχνει οκνηρία και ραθυμία (τεμπελιά) και δεν είναι συνεπής στις υποχρεώσεις του. Ο σωστός πολεμιστής δεν πρέπει να δείχνει ραθυμία και νωθρότητα, αλλά να είναι πάντοτε ενεργητικός και δραστήριος και να προσπαθεί για το καλύτερο. Αυτός ήταν ο κώδικας του σωστού ήρωα και πολεμιστή στην αρχαιότητα και αυτές ήταν οι αξίες που έπρεπε να ακολουθήσει. Τον προτρέπει λοιπόν, να συγκεντρωθεί στις μάχες και να ελπίσουν ότι με τη βοήθεια του Δία, θα καταφέρουν να κρατήσουν την Τροία από την άλωση και να σωθούν, ένα στοιχείο που αποτελεί επική ειρωνεία, καθώς η Τροία δεν θα σωθεί. Οι Αχαιοί θα κερδίσουν, οι Τρώες θα ηττηθούν και θα καταστραφεί η πόλη τους.