Ιλιάδα, Ραψωδία Γ: Ανάλυση

Ανάλυση ραψωδίας Γ

Διδάσκουσα: Αθηνά Ν. Μαλαπάνη, Φιλόλογος

Τειχοσκοπία = Η Ελένη και ο Πρίαμος (τα βασικά πρόσωπα της ραψωδίας) παρατηρούν τη μονομαχία Πάρη – Μενελάου. Αποτελεί ολόκληρη επιβράδυνση ~ χαλάρωση των αναγνωστών από τις συνεχείς μάχες.

Παρέμβαση της Ίριδος (αγγελιοφόρος των θεών, δευτερεύουσα θεότητα) μεταμορφώνεται σε άνθρωπο (ανθρωπομορφισμός της θεάς) και ενημερώνει την Ελένη για τη μονομαχία.

Η Ελένη υφαίνει – βασική δραστηριότητα όλων των γυναικών στην αρχαιότητα (ακόμη και για τις γυναίκες υψηλής κοινωνικής τάξης) ~ πολιτιστικό στοιχείο. Το υφαντό της αποτελεί μία απεικόνιση του πολέμου, άρα είναι σαν μια ιστορία μέσα στην ιστορία της Ιλιάδας. ~ Ο πόλεμος έχει επηρεάσει πάρα πολύ τη ζωή των ανθρώπων.

Διαδρομή της Ελένης από το παλάτι προς τα τείχη συνοδευόμενη από θεραπαινίδες ~ Προκαλεί την προσοχή των αντρών – δημηγόρων (ασχολούνταν με τη δημόσια ομιλία για την επίλυση ζητημάτων της πόλης ~ πολιτιστικό στοιχείο) – Οι γέροντες της Τροίας εκφράζουν το θαυμασμό τους για την απαράμιλλη ομορφιά της Ελένης. Θαυμάζουν την ομορφιά της, αλλά την θεωρούν και κατάρα που μπορεί να ξεκληρίσει και τις επόμενες γενιές.

Ωσάν θεάς – τρομερή θωριά της: Η Ελένη είναι εξαιρετικά όμορφη και εντυπωσιακή, ωστόσο δεν υπάρχει κάποια διεξοδική περιγραφή της εξωτερικής της εμφάνισης. Έτσι, ο κάθε αναγνώστης την φαντάζεται με διαφορετικό τρόπο.

Τρυφερή συμπεριφορά του Πριάμου προς την Ελένη ~ πατρική στοργή, αγάπη, ευγένεια, κομψότητα, επιείκεια. Δεν την θεωρεί υπαίτια του πολέμου, δεν της προσάπτει καμία κατηγορία, αλλά πιστεύει ότι οι θεοί ευθύνονται. Ο Πρίαμος ζητά πληροφορίες για πολλούς βασικούς πολεμιστές, όπως τον Αγαμέμνονα, τον Οδυσσέα, τον Αίαντα και δείχνει θαυμασμό και σεβασμό προς όλους. Δεν υποτιμά τον αντίπαλο σε καμία περίπτωση ~ στοιχείο ενός ιδανικού ηγέτη.

Χαρακτηρισμοί ηρώων από Πρίαμο και Ελένη:

Αγαμέμνονας: Προβάλλεται ως εξουσιαστικός και επιβλητικός στρατηγός με κύρος και δύναμη. Θεωρείται εξαιρετικός ηγέτης και ο Πρίαμος τον συγκρίνει με άλλους εξαιρετικούς ηγέτες και στρατηγούς που γνώρισε σε παρελθοντικά ταξίδια του και εκστρατείες του ~ επιβράδυνση και αναδρομή στο παρελθόν

Οδυσσέας: Προβάλλεται ως μικρόσωμος, αλλά ζωηρός, υπερκινητικός, τριχωτός με πλατιά στήθη και φαρδείς ώμους. Χαρακτηρίζεται από την Ελένη ως πολύβουλος = πολυμήχανος, πανέξυπνος, πονηρός, με στρατηγική και αρκετά πανούργος ώστε να πετυχαίνει με δόλο τους στόχους του πολλές φορές. Προβάλλεται και ως εξαιρετικός ρήτορας και δεινός ομιλητής σε μια διαπραγμάτευση που είχε κάνει στο παρελθόν για την επιστροφή της Ελένης στον Μενέλαο (επιβράδυνση και αναδρομή στο παρελθόν). 

Αίας: Θετική περιγραφή από την Ελένη, καθώς στέκει ωσάν θεός ~ ο διασημότερος πολεμιστής από την Κρήτη.

Κάστορας και Πολυδεύκης: Τα δίδυμα  αδέρφια της Ελένης δεν βρίσκονται στο πεδίο της μάχης και η Ελένη κατηγορεί τον εαυτό της για αυτό. Θεωρεί ότι η απιστία της προκαλεί ντροπή στα αδέρφια της. Στην πραγματικότητα, οι αδερφοί της έχουν πεθάνει ~ ειρωνεία.

Χαρακτηρισμός και Ηθογραφία της Ελένης: Η Ελένη νιώθει φόβο, ενοχή και ντροπή για την απιστία και τη μοιχεία της. Είναι μετανιωμένη για τις πράξεις της, αλλά παρουσιάζεται και ως αυστηρή, δίκαιη και απόλυτα συνειδητοποιημένη με τον εαυτό της, τη συμπεριφορά και τις πράξεις της, γι’ αυτό και ασκεί αυστηρή αυτοκριτική («εγώ τον είχα η σκύλα, τ ’όνειδος και από την εντροπή μου;»). Θα μπορούσε επίσης να χαρακτηριστεί ευαίσθητη, καθώς νοσταλγεί την πατρίδα και την οικογένειά της. Είναι σεμνή, αρχοντική και μεγαλόπρεπης, καθώς καλύπτει το κεφάλι της στην πορεία της προς τα τείχη. Ωστόσο, ο Πρίαμος δεν της επιρρίπτει καμία ευθύνη, δεν την θεωρεί υπαίτια του πολέμου, δεν την κατηγορεί για τίποτα, την σέβεται και της συμπεριφέρεται με τρυφερότητα και επιείκεια, πατρική στοργή και αγάπη. Γι’ αυτό άλλωστε και η ίδια φέρεται με δέος και σεβασμό στον Πρίαμο , σπεύδοντας να ικανοποιήσει την επιθυμία του.

Χαρακτηρισμός Πριάμου (βασιλιά της Τροίας): Σεβάσμιος και συνετός, ευγενής με αρχοντική μεγαλοπρέπεια που αρμόζει στην ηλικία και το αξίωμα του, μεγαλόψυχος και συμπονετικός, φέρεται με πατρική στοργή και καλοσύνη στην Ελένη, την οποία απαλλάσσει από την ενοχή, μετατοπίζοντας το βάρος των ευθυνών αποκλειστικά στους θεούς. Η ανωτερότητα του ήθους του φαίνεται επίσης από τον θαυμασμό και την εκτίμηση που τρέφει για τους αντιπάλους του, τους Αχαιούς. Ο σεβασμός στον αντίπαλο αποτελεί βασικό στοιχείο κάθε σημαντικού ηγέτη.