ΘΕΩΡΙΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΘΕΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ, ΑΘΗΝΑ ΜΑΛΑΠΑΝΗ - ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ

ΘΕΩΡΙΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΘΕΤΩΝ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

-οτερος, -οτέρα, -οτερον/ -ωτερος, -ωτερα, -ωτερον

-οτατος, -οτάτη, -οτατον/ -ωτατος, -ωτάτη, -ωτατον

• Πτωχός, πτωχότερος, πτωχότατος
• Ξηρός, ξηρότερος, ξηρότατος
• Θερμός, θερμότερος, θερμότατος
• Γενναῖος, γενναιότερος, γενναιότατος
• Νέος, νεώτερος, νεώτατος

• Όταν πριν από την κατάληξη -ος έχω μακρόχρονη συλλαβή, βάζει κατάληξη παραθετικών αντίθετα με βραχύχρονη συλλαβή (ο).
• Όταν η προηγούμενη συλλαβή μου είναι βραχύχρονη, η κατάληξη είναι το αντίθετο, μακρόχρονη με -ω.
• Όταν η προηγούμενη συλλαβή είναι βραχύχρονη (ο,ε), αλλά προηγούνται 2 σύμφωνα ή ένα διπλό σύμφωνο (ξ, ζ, ψ), τότε η συλλαβή θεωρείται μακρά (θέσει μακρά συλλαβή). Άρα, η κατάληξη των παραθετικών θα είναι βραχύχρονη με ο.
• Επίθετα σε -ιος, -ινος, -ιμος, -υος κτλ. παίρνουν παραθετικά με κατάληξη - ω. Π.χ. ἤσυχος, ἠσυχώτερος, ἠσυχώτατος

• Βαρύς, βαρύτερος, βαρύτατος
• Βαθύς, βαθύτερος, βαθύτατος

Επίθετα σε -υς, -εῖα, -υ, οι καταλήξεις είναι σε -υτερος, -υτατος.

• ἀληθής, ἀληθέστερος, ἀληθέστατος
• συνήθης, συνηθέστερος, συνηθέστατος

Επίθετα σε σε -ης, -ης, -ες παίρνουν καταλήξεις -εστερος, -εστατος

Μέλας, ἡ μέλαινα, τὸ μέλαν/ μελάντερος, μελαντέρα, μελάντερον/ μελάντατος, μελαντάτη, μελάντατον

• ὁ, ἡ σώφρων, τὸ σῶφρον / σωφρονέστερος, σωφρονεστέρα, σωφρονέστερον/ σωφρονέστατος, σωφρονεστάτη, σωφρονέστατον
• ὁ, ἡ εὐδαίμων, τὸ εὔδαιμον/ εὐδαιμονέστερος, εὐδαιμονεστέρα, εὐδαιμονέστερον/ εὐδαιμονέστατος, εὐδαιμονεστάτη, εὐδαιμονέστατον

Επίθετα σε -ων, -ον οι καταλήξεις των παραθετικών είναι -εστερος, -εστατος.

• ὁ ἁπλοῦς, ἡ ἁπλῆ, τὸ ἁπλοῦν - ἁπλούστερος, ἀπλουστέρα, ἁπλούστερον/ ἁπλούστατος, ἁπλουστάτη, ἁπλούστατον
• ὁ, ἡ εὔνους, τὸ εὔνουν/ εὐνούστερος, εὐνουστέρα, εὐνούστερον/ εὐνούστατος, εὐνουστάτη, εὐνούστατον

Επίθετα συνηρημένα σε -ους σχηματίζουν παραθετικά με τις καταλήξεις ούστερος, ούστατος.

• ἄρπαξ, ἀρπαγίστερος, ἀρπαγίστατος
• λάλος, λαλίστερος, λαλίστατος
• βλάξ, βλακίστερος, βλακίστατος
• κλέπτης, κλεπτίστερος, κλεπτίστατος
• πλεονέκτης, πλεονεκτίστερος, πλεονεκτίστατος

Τα παραπάνω επίθετα σχηματίζουν παραθετικά σε -ιστερος, -ιστατος.

• Γεραιός, γεραίτερος, γεραίτατος
• Σχολαῖος, σχολαίτερος, σχολαίτατος
• ἴσος, ἰσαίτερος, ἰσαίτατος
• ὄψιος, ὀψιαίτερος, ὀψιαίτατος
• πλησίος, πλησιαίτερος, πλησιαίτατος
• πρῶος, πρωαίτερος, πρωαίτατος
• εὔδιος, εὐδιαίτερος, εὐδιαίτατος
• ἥσυχος, ἡσυχαίτερος, ἡσυχαίτατος
• ἴδιος, ἰδιαίτερος, ίδιαίτατος
• φίλος, φιλαίτερος, φιλαίτατος/φίλτατος

 Σχηματισμός επιρρημάτων: θέμα επιθέτου + -ως

Συγκριτικός βαθμός: Επίθετο του συγκριτικού του ουδετέρου ονομαστικής ενικού

Υπερθετικός βαθμός: Επίθετο του υπερθετικού βαθμού στο ουδέτερο αιτιατικής πληθυντικού.

• Δίκαιος > δικαίως, δικαιότερον, δικαιότατα
• Σοφός > σοφῶς, σοφώτερον, σοφώτατα
• Άληθής > ἀληθῶς, ἀληθέστερον, ἀληθέστατα
• Σώφρων > σωφρόνως, σωφρονέστερον, σωφρονέστατα
• ἡδύς > ἡδέως, ἥδιον, ἥδιστα
• καλός > καλῶς, κάλλιον, κάλλιστα