Πώς μελετάω τα φιλολογικά μου μαθήματα στο Γυμνάσιο; Πρακτικές συμβουλές Αθηνά Μαλαπάνη, Φιλόλογος Πανεπιστημίου Αθηνών

Πώς μελετάω τα φιλολογικά μου μαθήματα στο Γυμνάσιο;

Πρακτικές συμβουλές

Για τα Αρχαία Ελληνικά (από το πρωτότυπο):

1. Μελετάω το λεξιλόγιο του κειμένου (αρχαία ελληνική λέξη / φράση και απόδοση στα νέα ελληνικά).
2. Μετά, μελετάω το αρχαίο κείμενο και τη μετάφρασή του που έχει διδαχθεί στην τάξη, αλλά στο γυμνάσιο δεν μαθαίνουμε απέξω τη μετάφραση, αλλά το νόημα του κειμένου. Άρα, πρέπει να ξέρω να λέω με δικά μου λόγια τι λέει το κάθε κείμενο και να το αποδώσω πλήρως και ορθά. Επίσης, το σχολικό βιβλίο έχει μερικά ερμηνευτικά σχόλια και ερωτήσεις που πρέπει να απαντηθούν γραπτά ή/ και προφορικά. Έτσι, μαθαίνω τα ερμηνευτικά σχόλια και τις απαντήσεις των ερωτήσεων του σχολικού βιβλίου και ξέρω όλο το νόημα του κειμένου απέξω.
3. Επιπλέον, καλό θα ήταν να κάνουμε και συντακτική ανάλυση του κειμένου μας (από τα μέσα της χρονιάς της Α’ Γυμνάσιου και μετά). Εντοπίζουμε αρχικά ρήματα, υποκείμενα και αντικείμενα ή κατηγορούμενα όταν μάθουμε τα συνδετικά ρήματα και σταδιακά, αυξάνουμε τους όρους που μπορούμε να χαρακτηρίσουμε (π.χ. σύνταξη απαρεμφάτων και ταυτοπροσωπία ή ετεροπροσωπία, επιθετικοί και κατηγορηματικοί προσδιορισμοί κ.ά.).
4. Μελετάω τα λεξιλογικά/ ετυμολογικά και εξασκούμαι σε ανάλογες ασκήσεις που υπάρχουν στο σχολικό βιβλίο. Αν μπορώ να λύσω επιπλέον ασκήσεις που μπορώ πολύ εύκολα να βρω στο διαδίκτυο, τότε ακόμα καλύτερα για την αύξηση των επιδόσεών μου!
5. Μελετάω τη γραμματική μου. Μαθαίνω απέξω κλιτικά παραδείγματα σε ρήματα (εγκλίσεις) ή ουσιαστικά ή επίθετα και τα εφαρμόζω σε ανάλογες ασκήσεις. Αν μπορώ να λύσω επιπλέον ασκήσεις που μπορώ πολύ εύκολα να βρω στο διαδίκτυο, τότε ακόμα καλύτερα για την αύξηση των επιδόσεών μου! Η κλίση ρημάτων, ουσιαστικών, επιθέτων μπορεί να γίνεται και προφορικά, αλλά ως επί το πλείστον γραπτώς για να ελέγχουμε την ορθογραφία και τον τονισμό (πολυτονικό σύστημα).
6. Μελετάω το συντακτικό (αν έχουμε σχετικό κεφάλαιο στην ύλη μας). Μαθαίνω τη θεωρία και την αποδίδω προφορικά με δικά μου λόγια και κάνω σχετικές ασκήσεις. Αν μπορώ να λύσω επιπλέον ασκήσεις που μπορώ πολύ εύκολα να βρω στο διαδίκτυο, τότε ακόμα καλύτερα για την αύξηση των επιδόσεών μου!

Για τα Αρχαία Ελληνικά από μετάφραση (Α’ Γυμνασίου: Ομήρου, Οδύσσεια, Β’ Γυμνασίου: Ομήρου, Ιλιάδα και Γ’ Γυμνασίου: Ευριπίδου, Ελένη)

1. Μελετάω και μαθαίνω απέξω την Εισαγωγή μου, γιατί θα μου χρειαστεί για να αναλύσω το έργο. Μπορεί στο τέλος της διδασκαλίας της Εισαγωγής να μου ζητηθεί να γράψω ένα τεστ για να αξιολογηθώ. Για να αποστηθίσω καλύτερα την εισαγωγή, μπορώ να υπογραμμίζω βασικά σημεία του κειμένου του σχολικού εγχειριδίου και να κάνω σχεδιαγράμματα για να μαθαίνω τα πιο σημαντικά στοιχεία.
2. Όταν μπούμε στο κείμενο, πρέπει να μελετάω το κείμενο και να μαθαίνω απέξω τα ερμηνευτικά σχόλια που γράφει το βιβλίο (με μορφή υποσημειώσεων), αλλά και σχόλια που έχω σημειώσει στο μάθημα ή μου έχει δώσει ο καθηγητής / η καθηγήτριά μου σε φωτοτυπίες. Τα μελετάω, τα κατανοώ και τα αποδίδω με δικά μου λόγια.
3. Φροντίζω να είμαι αναλυτικός/ή και να μην απαντώ μονολεκτικά.
4. Αιτιολογώ πάντοτε τις απαντήσεις μου, γιατί πρέπει να κατανοώ τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις δράσεις των ηρώων του κάθε έργου.
5. Επίσης, πρέπει να ξέρω και κάποια ιστορικά στοιχεία του κειμένου (για τον Τρωικό πόλεμο) και να τα χρησιμοποιώ στην ανάλυσή μου.
6. Πρέπει να γνωρίζω και να έχω κατανοήσει για να μπορώ να χρησιμοποιήσω σωστά βασική ορολογία, όπως αναδρομή στο παρελθόν, προοικονομία, αναγνώριση κ.ά.
7. Επίσης, πρέπει να ξέρω και αφηγηματικές τεχνικές (πρωτοπρόσωπη αφήγηση, τριτοπρόσωπη αφήγηση, διάλογος ή μονόλογος) και τι σημαίνει η κάθε μία.
8. Στο τέλος (ή στην αρχή της μελέτης μου), μπορώ να κάνω μία περίληψη του συγκεκριμένου χωρίου του έργου που διδάχθηκα και μελέτησα.

Νεοελληνική Γλώσσα

1. Σε αυτό το μάθημα, πρέπει να μελετάμε κείμενα και να απαντάμε σε ερωτήσεις κατανόησης. Έτσι, προσπαθούμε να κατανοήσουμε τον γραπτό λόγο και να καλλιεργήσουμε την κριτική μας σκέψη, αλλά και να παραγάγουμε γραπτό λόγο.
2. Μαθαίνουμε τα διάφορα γραμματικά και συντακτικά φαινόμενα και τα εφαρμόζουμε σε σχετικές ασκήσεις. Αν μπορώ να λύσω επιπλέον ασκήσεις που μπορώ πολύ εύκολα να βρω στο διαδίκτυο, τότε ακόμα καλύτερα για την αύξηση των επιδόσεών μου!
3. Μελετάμε τα λεξιλογικά φαινόμενα (τι σημαίνει συνώνυμα, αντώνυμα, ομόηχα κτλ.) και να τα εφαρμόζω σε σχετικές ασκήσεις. Αν μπορώ να λύσω επιπλέον ασκήσεις που μπορώ πολύ εύκολα να βρω στο διαδίκτυο, τότε ακόμα καλύτερα για την αύξηση των επιδόσεών μου!
4. Μαθαίνουμε να γράφουμε σωστά περιλήψεις (μελετάμε τη σχετική θεωρία και την εφαρμόζουμε σε κείμενα).
5. Μαθαίνουμε να κάνουμε παραγωγή λόγου. Πρέπει να μάθουμε τη δομή κάθε κειμένου (πρόλογος, κύριο μέρος και επίλογος) και το κειμενικό είδος (π.χ. αν θα γράψουμε δοκίμιο, άρθρο, ομιλία ή επιστολή). Μαθαίνουμε καινούργιο λεξιλόγιο ανάλογο με την ενότητα του βιβλίου μας, το κατανοούμε (ξέρω τι σημαίνουν οι λέξεις/φράσεις) και το εφαρμόζουμε στα δικά μας κείμενα.

Νεοελληνική Λογοτεχνία (ή Κείμενα):

1. Μελετάμε αποσπάσματα από διάφορα μυθιστορήματα ή διηγήματα ή ποιήματα. Σύμφωνα με τις αλλαγές που έγιναν εφέτος, θα μελετηθεί ένα ολόκληρο βιβλίο από κάθε τάξη. Έτσι, προσπαθούμε να κατανοήσουμε τον γραπτό λόγο και να καλλιεργήσουμε την κριτική μας σκέψη, αλλά και να παραγάγουμε γραπτό λόγο.
2. Τα αναλύουμε στην τάξη και κρατάμε πάντα σημειώσεις!
3. Πρέπει να γνωρίζω και να έχω κατανοήσει για να μπορώ να χρησιμοποιήσω σωστά βασική ορολογία, όπως αναδρομή στο παρελθόν, προοικονομία, αναγνώριση κ.ά. και να τα εφαρμόζω στο κείμενο.
4. Επίσης, πρέπει να ξέρω και αφηγηματικές τεχνικές (πρωτοπρόσωπη αφήγηση, τριτοπρόσωπη αφήγηση, διάλογος ή μονόλογος) και τι σημαίνει η κάθε μία και να τις εντοπίζω στο κείμενο.
5. Απαντάω σε όλες τις ερωτήσεις του σχολικού εγχειριδίου, αλλά και σε όσες έξτρα μας δίνει ο καθηγητής/ η καθηγήτριά μας όσο πιο αναλυτικά μπορώ! Επικαλούμαι πάντοτε χωρία του κειμένου για να αιτιολογήσω τις απαντήσεις μου!
6. Μπορούμε να μαθαίνουμε απέξω τις απαντήσεις των ερωτήσεων, γιατί έτσι είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι για κάθε εξέταση (γραπτή ή προφορική).
7. Μαθαίνω να κάνω ηθογράφηση των ηρώων του κειμένου, δηλαδή να χαρακτηρίζω την προσωπικότητά τους και να αναλύω τα συναισθήματά τους και να τα ερμηνεύω. Επικαλούμαι πάντοτε χωρία του κειμένου για να αιτιολογήσω τις απαντήσεις μου!
8. Μπορεί να χρειαστεί να μάθω κάποια ιστορικά στοιχεία για να αναλύσω πληρέστερα το κείμενό μου.
9. Μελετάω και το βιογραφικό του κάθε συγγραφέα ή ποιητή, αλλά χρησιμοποιώ μόνο τα βασικά στοιχεία που μου χρειάζονται για την ανάλυση του κειμένου και την ερμηνεία του.
10. Πρέπει να ξέρω να ερμηνεύω τα σύμβολα κάθε ποιητικού κειμένου και το ρεύμα στο οποίο ανήκει (π.χ. ρεαλισμός, ρομαντισμός, υπερρεαλισμός κτλ.). τα σχετικά ρεύματα μπορούν και πρέπει να αναγνωρίζονται και να εφαρμόζονται σε κάθε κείμενο (και πεζό).
11. Στο τέλος (ή στην αρχή της μελέτης μου), μπορώ να κάνω μία περίληψη του έργου που διδάχθηκα και μελέτησα για να είμαι σίγουρος/η ότι το κατανόησα πλήρως.

*Προσέχω την ανάλυση μέσα στην τάξη.

*Κρατάω πάντα σημειώσεις.

*Έχω οργάνωση και επιμέλεια με σημειώσεις, τετράδια, φωτοτυπίες, φυλλάδια κτλ.

Αθηνά Μαλαπάνη

Φιλόλογος, Ma Πανεπιστημίου Αθηνών