ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ 2025: ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ, Αθηνά Ν. Μαλαπάνη, Φιλόλογος Πανεπιστημίου Αθηνών

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 30 ΜΑΪΟΥ 2025

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΑΘΗΝΑ Ν. ΜΑΛΑΠΑΝΗ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ

ΘΕΜΑ Α

Α1. Το θέμα του κειμένου είναι τα χρονικά όρια καλλιέργειας της δημιουργικότητας στον άνθρωπο. Αρχικά, η αρθρογράφος αναφέρει ότι σύμφωνα με σχετική επιστημονική έρευνα, η δημιουργικότητα καλλιεργείται από τη βρεφική ηλικία και σχετίζεται με τη γλωσσική κατάκτηση. Σύμφωνα με τη Δρ. Μπάρμπαρα Πομιεχόφσκα, η δημιουργικότητα βασίζεται στη συνδυαστική σκέψη ή στην ικανότητα σχηματισμού εντελώς νέων σκέψεων με βάση τις προϋπάρχουσες γνώσεις και τα αποτελέσματά της είναι θεαματικά για την πρόοδο της ανθρωπότητας. Η ερευνήτρια καταλήγει ότι επειδή η δημιουργικότητα καλλιεργείται από τη βρεφική ηλικία, πρέπει να μελετηθούν οι παράγοντες που την εμποδίζουν.

ΘΕΜΑ Β

Β1. α. Σωστό, β. Σωστό, γ. Λάθος, δ. Λάθος, ε. Σωστό

Β2. Το Κείμενο 1 αποτελεί δείγμα επιστημονικού λόγου. Αυτό αποδεικνύεται από τον ορισμό της δημιουργικότητας ήδη από την πρώτη παράγραφο του κειμένου («Η δημιουργικότητα νοείται ως μια διαδικασία, η οποία οδηγεί σε κάποια μορφή δημιουργικής παραγωγής και χαρακτηρίζεται από πρωτοτυπία και αποτελεσματικότητα, ενώ μπορεί να συνδυάζει ιδέες ή υλικά με νέους τρόπους. Συνδέεται άμεσα με τη φαντασία, την καινοτομία, την επίλυση προβλημάτων και την αποκλίνουσα σκέψη, αλλά η πολύπλευρη φύση της καθιστά δύσκολο το εγχείρημα να την ορίσει κάποιος»), καθώς πολλές έννοιες ορίζονται στον επιστημονικό λόγο και μάλιστα, με ακρίβεια και σαφήνεια. Επιπλέον, η αναφορά ότι σχέση της εκπαίδευσης με τις τέχνες και η επακόλουθη καλλιέργεια της δημιουργικότητας των παιδιών έχει επιβεβαιωθεί ερευνητικά (« Η δυναμική σχέση της εκπαίδευσης μέσω των τεχνών με τη δημιουργικότητα έχει επιβεβαιωθεί ερευνητικά») αποτελεί ένα ακόμη στοιχείο επιστημονικού λόγου.

Β3. α. Ο τίτλος του κειμένου 2 «Η δημιουργικότητα αρχίζει από την κούνια» έχει άμεση συνάφεια με το θέμα του κειμένου, καθώς αναφέρεται σε επιστημονικές έρευνες και δεδομένα που αποδεικνύουν ότι η δημιουργικότητα καλλιεργείται από τη βρεφική ηλικία. Η μεταφορική και παροιμιώδης ρήση «από την κούνια» δηλώνει τη βρεφική ηλικία από την οποία ξεκινά η καλλιέργεια της δημιουργικότητας του ατόμου. Πρόκειται λοιπόν, για έναν τίτλο με γλαφυρότητα, παραστατικότητα και ζωντάνια λόγω της μεταφοράς του και καθιστά αμέσως κατανοητό το θέμα του άρθρου, δηλαδή την καλλιέργεια της δημιουργικότητας από τη βρεφική ηλικία.

β. «Θα πρέπει, επομένως, να μελετήσουμε τις συνθήκες εκείνες που επηρεάζουν αρνητικά την ανάπτυξη των δημιουργικών γνωστικών ικανοτήτων του βρέφους»: Η σύνταξη είναι ενεργητική και θα μετατραπεί σε παθητική.

Θα πρέπει επομένως, να μελετηθούν οι συνθήκες εκείνες που επηρεάζουν αρνητικά την ανάπτυξη των δημιουργικών γνωστικών ικανοτήτων του βρέφους.

Η ενεργητική σύνταξη δίνει έμφαση στο υποκείμενο, άρα στην αναγκαιότητα οι επιστήμονες να μελετήσουν το φαινόμενο της καλλιέργειας της δημιουργικότητας από τη βρεφική ηλικιακή φάση του ατόμου.

Η παθητική σύνταξη δίνει έμφαση στην πράξη και όχι στο υποκείμενο, άρα στην αναγκαιότητα της μελέτης των συνθηκών που επηρεάζουν την καλλιέργεια της δημιουργικότητας από τη βρεφική ηλικία του ανθρώπου.

ΘΕΜΑ Γ

Γ1. Το απόσπασμα αναφέρεται στην έλλειψη δημιουργικότητας στους σύγχρονους χώρους εργασίας. Ο αφηγητής, ο οποίος μας παρουσιάζει σε α’ ενικό πρόσωπο τις σκέψεις και τους προβληματισμούς του (πρωτοπρόσωπη αφήγηση που προσδίδει αμεσότητα και παραστατικότητα στο κείμενο) νιώθει συναισθηματική πίεση στον εργασιακό του χώρο, όπως μαρτυρά η μεταφορά «κι αμέσως ζαρώνει η καρδιά μου», καθώς ούτε ο ίδιος νιώθει να υπάρχει κίνητρο και ερέθισμα για την καλλιέργεια της δημιουργικότητάς του ούτε οι συνάδελφοί του νιώθουν όρεξη για εργασία. Κατά συνέπεια, οι σχέσεις του αφηγητή με τους συναδέλφους του είναι απρόσωπες και κενές, χωρίς συναισθηματική έκφραση, όπως μαρτυρά και η μεταφορά «Δεν μπορώ να καταλάβω πώς έγινε και μαζεύτηκαν όλες οι μπαγιάτικες φάτσες πάνω στο δικό μου το κεφάλι». Ωστόσο, ο ίδιος κατανοεί ότι οι ρυθμοί ζωής και η αποστείρωση των σημερινών εργασιακών χώρων οδηγεί τον άνθρωπο στην αποστράγγιση της δημιουργικότητάς του και στην έλλειψη κινήτρων για περαιτέρω εξέλιξη και αυτοβελτίωση. Αυτό αποδεικνύεται και από τη μεταφορά «Κατόπι σκέφτηκα πως θα τους έχει αποξεράνει έτσι, σώμα και καρδιά, το πολύ διάβασμα, το κλείσιμο ή η βαθιά σκέψη», μέσα από την οποία αναδεικνύεται και πως η υπερβολική μελέτη μπορεί να αποστειρώσει το μυαλό και την εφευρετικότητα και επινοητικότητα του ατόμου.

            Ο αφηγητής νιώθει μια ματαίωση της επαγγελματικής, αλλά και της γενικότερης ζωής του, αλλά νιώθει ότι δεν έχει πλέον τις δυνάμεις να αλλάξει την πορεία του. Θεωρώ ότι σε μια ανάλογη περίπτωση, δηλαδή αν ένιωθα ότι η δημιουργικότητα, η εφευρετικότητα και η επινοητικότητά μου έχουν στερέψει, θα έβρισκα το κίνητρο και τη δύναμη να αλλάξω τα δεδομένα στη ζωή μου. Ίσως η αλλαγή εργασιακού περιβάλλοντος ή ακόμα και επαγγέλματος, η εξέλιξη των σπουδών μου μέσα από την παρακολούθηση σεμιναρίων και την απόκτηση νέων δεξιοτήτων να τόνωνε τη δημιουργικότητά μου και να αναζωογονούσε τη ζωή μου εν γένει. Επομένως, θεωρώ ότι ο δυναμισμός για αλλαγή στη ζωή μας και αποτελμάτωση είναι το κλειδί για την ανανέωση και την ψυχική μας ενδυνάμωση.

Θέμα Δ

Δ1. Τα Κείμενα 1 και 2 αναφέρονται στη δημιουργικότητα και τη σημασία της. Αξιοποιώντας δημιουργικά το περιεχόμενό τους, σε ένα άρθρο 350-400 λέξεων που θα αναρτήσετε στο προσωπικό σας ιστολόγιο, να αναφέρετε: α) τους λόγους για τους οποίους το σύγχρονο σχολείο οφείλει να καλλιεργεί τη δημιουργικότητα των μαθητών/ μαθητριών και β) τους τρόπους με τους οποίους εσείς επιλέγετε στην προσωπική σας ζωή να εκφράσετε τη δημιουργικότητά σας.

Καλλιεργείται η δημιουργικότητα σήμερα (;)

            Η τελμάτωση αποτελεί μια χαρακτηριστική κατάσταση που βιώνουν πολλοί άνθρωποι διάφορων ηλικιακών ομάδων τη σημερινή εποχή. Η τελμάτωση αυτή, επαγγελματική, πνευματική, καλλιτεχνική, προσωπική, συναισθηματική και ψυχολογική, οφείλεται στην έλλειψη καλλιέργειας της δημιουργικής σκέψης και έκφρασης των ατόμων. Επομένως, υπάρχουν πολλά αίτια που αποδεικνύουν γιατί η σύγχρονη εκπαίδευση πρέπει να λάβει υπόψη της και την ανάγκη καλλιέργειας της δημιουργικότητας στους σημερινούς νέους, αλλά και τους τρόπους που πρέπει να επιλέγει ο κάθε άνθρωπος ώστε να εκφραστεί δημιουργικά.

            Το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα οφείλει να προσπαθήσει πλέον να καλλιεργήσει τη δημιουργικότητα των μαθητών και των μαθητριών ήδη από τις πρώτες βαθμίδες της εκπαίδευσης, όπως η προσχολική αγωγή. Η δεξιότητα της δημιουργικότητας πρέπει να καλλιεργηθεί, καθώς η σύγχρονη πολύπλοκη κοινωνία απαιτεί από τους ανθρώπους να έχουν επινοητικότητα, εφευρετικότητα και να βρίσκουν τρόπους αντιμετώπισης πολλών προβλημάτων και αγκυλώσεων στην καθημερινότητά τους. Επιπροσθέτως, η ισχυρή επιρροή των νέων τεχνολογιών και της τεχνητής νοημοσύνης μειώνουν την επινοητικότητα των σύγχρονων ανθρώπων παρέχοντας έτοιμες λύσεις σε κάθε περίπτωση. Αυτή η νέα νοοτροπία μειώνει τη δημιουργικότητά μας, με απόρροια η εκπαίδευση να οφείλει να μας διδάξει την ορθή χρήση της τεχνολογίας ώστε να μην υποβιβάζεται η δημιουργικότητά μας. Επιπλέον, η παγκοσμιοποιημένη αγορά εργασίας και η οικονομική κρίσης καθιστούν την επαγγελματική αποκατάσταση κάθε ανθρώπου, ειδικά των νέων, μια δυσχερή υπόθεση. Επομένως, ένας σύγχρονος άνθρωπος πρέπει να έχει καλλιεργήσει τη δημιουργικότητά του ήδη από τα μαθητικά του χρόνια ώστε να μπορεί να ελίσσεται, να αλλάζει επαγγέλματα ή ίσως να συνδυάζει καριέρες ώστε να είναι ανταγωνιστικός και να μπορεί να εξασφαλίζει την επιβίωσή του. Τέλος, το σχολείο πρέπει να καλλιεργήσει τη δημιουργικότητα του ατόμου ώστε να ενισχυθούν οι τέχνες, οι οποίες βιώνουν μια σημαντική υποβάθμιση τη σημερινή εποχή. Η ποίηση και εν γένει η λογοτεχνία, το θέατρο, η μουσική, η ζωγραφική, η γλυπτική έχουν χάσει έδαφος και με την καλλιέργεια της δημιουργικότητας στις νέες γενιές, είναι πολύ πιθανό να το ανακτήσουν.

            Όπως γίνεται αντιληπτό, κάθε άνθρωπος οφείλει να εντοπίσει τους δικούς του τρόπους έκφρασης της δημιουργικότητάς του. Η προσωπική έκφραση της δικής δημιουργικότητας είναι η ενασχόληση με τις τέχνες στον ελεύθερο χρόνο μου. Για παράδειγμα, η ζωγραφική, η ενασχόλησή μου με τη μουσική και η εκμάθηση μουσικών οργάνων αποτελούν βασικές ενασχολήσεις που συντελούν στην καλλιέργεια της δημιουργικότητάς μου. Τέλος, η φιλαναγνωσία, δηλαδή η ανάγνωση βιβλίων και λογοτεχνικών κειμένων γενικά, αλλά και η δημιουργική γραφή αποτελούν επίσης δύο δραστηριότητες που ενισχύουν τη δημιουργική μου έκφραση και διευρύνουν τους πνευματικούς, αλλά και ψυχικούς μου ορίζοντες.

            Συμπερασματικά, η δεξιότητα της δημιουργικότητας πρέπει να απασχολήσει τόσο τους βασικούς φορείς κοινωνικοποίησης και παιδείας, όπως είναι το σχολείο και η οικογένεια, αλλά και κάθε άνθρωπο ξεχωριστά. Όλοι οφείλουμε να προσπαθούμε, σε κάθε φάση της ζωής μας, να επινοούμε λύσεις, να δημιουργούμε καλλιτεχνικά και να εκφραζόμαστε με κάθε τρόπο που μας απελευθερώνει και μας αναζωογονεί.