ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2025 ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΑΘΗΝΑ Ν. ΜΑΛΑΠΑΝΗ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2025

ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΑΘΗΝΑ Ν. ΜΑΛΑΠΑΝΗ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ

ΘΕΜΑ Α.1.α.

ΘΕΜΑ Α.1.β.

• Παρ’ ἥν: Αναφέρεται στη λέξη ὁδόν που προηγείται.
• ὑπὲρ ὧν: Αναφέρεται στον όρο τὰ παραφράγματα που προηγείται.

ΘΕΜΑ Β1.

            Το εκφραστικό μέσο που χρησιμοποιείται από τον Πλάτωνα είναι η αλληγορία. Πρόκειται για μια εκτενή μεταφορά ή παρομοίωση, με την οποία ο συγγραφέας (και ο αφηγητής) άλλα λέει και άλλα εννοεί και φυσικά, έχει στόχο να μεταλαμπαδεύσει στον αναγνώστη/στην αναγνώστρια πολύ σημαντικά μηνύματα, κυρίως κοινωνικού περιεχομένου. Η αλληγορία του σπηλαίου αποτελεί μια αφήγηση του Πλάτωνα μέσω του φιλοσόφου Σωκράτη, με την οποία θέλει να αναδείξει την αξία της παιδείας για τους ανθρώπους.

            Ο μύθος έχει μια πληθώρα συμβολισμών. Πιο συγκεκριμένα, οι δεσμώτες είναι οι άνθρωποι που είναι δεσμευμένοι στον σκοταδισμό της άγνοιας και της αμάθειας. Τα δεσμά που τους καθηλώνουν και τους εμποδίζουν να δουν την αλήθεια συμβολίζουν την απαιδευσία και την έλλειψη μόρφωσης και πνευματικής καλλιέργειας (ἐν δεσμοῖς καὶ τὰ σκέλη καὶ τοὺς αὐχένας, ὥστε μένειν τε αὐτοὺς εἰς τε τὸ πρόσθεν μόνο ὁρᾶν, κύκλῳ δὲ τὰς κεφαλάς ὑπὸ τοῦ δεσμοῦ ἀδυνάτους περιάγειν). Το σπήλαιον συμβολίζει τον κόσμο του σκοταδισμού και της παραπληροφόρησης που κρατά καθηλωμένους τους ανθρώπους. Μακριά από τους δεσμώτες και πίσω από αυτούς υπήρχε μια φωτιά που έστελνε το φως της (φῶς δὲ αὐτοῖς πυρὸς ἄνωθεν καὶ πόρρωθεν καόμενον ὄπισθεν αὐτῶν). Η φωτιά είναι τεχνητό φως, όχι πραγματικό και μπορεί να θεωρηθεί η πηγή της πλάνης. Η σπηλιά είναι ανοιχτή στο επάνω μέρος και γι’ αυτόν τον λόγο, οι δεσμώτες βλέπουν μπροστά στο τοίχωμα της σπηλιάς τις σκιές των αντικειμένων που υπάρχουν έξω από το σπήλαιο (παρ’ ἥν ἰδὲ τειχίον παρῶκοδομημένον). Μάλιστα, οι αντανακλάσεις των σκευών που μεταφέρουν οι άνθρωποι πάνω στο τοίχωμα της σπηλιάς παρομοιάζονται με τα παραπετάσματα των θαυματοποιών που κάνουν ταχυδακτυλουργικά κόλπα στο κοινό τους, προφανώς ένα σύνηθες θέαμα στην αρχαιότητα (ὥσπερ τοῖς θαυματοποιοῖς…δεικνύασιν). Οι άνθρωποι έξω από τη σπηλιά συμβολίζουν τους απελευθερωμένους δεσμώτες, δηλαδή τους ανθρώπους που έχουν μάθει την αλήθεια, την Ιδέα και δεν είναι καθηλωμένοι στον σκοταδισμό και την άγνοια. Οι σκιές που προκαλούν τα αντικείμενα που μεταφέρουν είναι τα απεικάσματα των Ιδεών, τα είδωλά τους και όχι η αλήθεια (φέροντας ἀνθρώπους σκεύη τε παντοδαπά ὑπερέχοντα…παραφερόντων, ἑωρακέναι ἄλλον πλὴν τὰς σκιάς…προσπιπτούσας;). Τέλος, το φως του ήλιου λειτουργεί συμβολικά για να δηλώσει το ἀγαθόν. Πρόκειται για μια πολύπλοκη έννοια στην πλατωνική φιλοσοφία που ήδη από την αρχαιότητα δεν είχε επεξηγηθεί επαρκώς. Το ἀγαθόν δηλώνει τη γνώση και οτιδήποτε οδηγεί στη γνώση και τη μόρφωση, την αλήθεια, το εἶναι, την πηγή της γνώσης και του όντος, την ενότητα που διαπερνά και συνέχει την πολλαπλότητα, την κοσμιότητα του σύμπαντος. Η θέαση του ἀγαθοῦ είναι η ανώτερη μορφή πνευματικής καλλιέργειας που μπορεί να φτάσει ένας άνθρωπος και συνήθως σε αυτό έφταναν οι φιλόσοφοι-βασιλεῖς. Η πορεία προς τη θέαση του ἀγαθοῦ είναι ανοδική, το οποίο έχει διπλή ερμηνεία. Αφενός μπορεί να σημαίνει ότι οδηγεί στην ανάταση της ψυχής του ανθρώπου, αλλά και ότι είναι μια επίπονη και επώδυνη διαδικασία, καθώς απαιτεί αυτοπειθαρχία και συνεχή προσπάθεια για αυτοβελτίωση και εξέλιξη. Στόχος των δεσμωτών είναι η θέαση του άγαθοῦ και η κατάκτηση της γνώσης και της αλήθειας, αλλά και η επιστροφή τους στο σπήλαιο ώστε να διαφωτίσουν και τους υπόλοιπους δεσμώτες και να τους μυήσουν στον κόσμο των Ιδεών.

ΘΕΜΑ Β2.

            Το δοθέν χωρίο από το μυθιστόρημα 1948 του Τζωρτζ Όργουελ παρουσιάζει κάποιες ομοιότητες, αλλά και διαφορές με την πλατωνική Πολιτεία. Η πρώτη παράγραφος (Στο τέλος, το Κόμμα…η κοινή λογική) του χωρίου αναφέρεται στον σκοταδισμό που το πολιτικό σύστημα μπορεί να οδηγήσει τις μάζες. Το ίδιο υποστηρίζει και ο Πλάτων μέσα από την αλληγορία του σπηλαίου, ότι δηλαδή η εξουσία ωθεί τους ανθρώπους να παραμένουν καθηλωμένοι στα δεσμά της άγνοιας και της αμάθειας και στον σκοταδισμό, με απόρροια την έλλειψη της ψυχοπνευματικής τους καλλιέργειας. Έτσι, οι άνθρωποι άγονται και φέρονται εύκολα από τις εκάστοτε κυβερνήσεις και πολιτικά συστήματα και είναι φερέφωνα πολλών παραγόντων που φιλοδοξούν να ικανοποιήσουν ιδιοτελείς σκοπούς.

            Ωστόσο, η δεύτερη παράγραφος του χωρίου (Το Κόμμα σού έλεγε να απορρίπτεις…τα άλλα ακολουθούν) έχει διαφορές με την πλατωνική Πολιτεία. Ο ήρωας, ο Γουίνστον, υποστηρίζει ότι ο υλικός κόσμος, ο κόσμος των αισθήσεων υπάρχει και είναι σημαντικός. Εντούτοις, ο Πλάτων υποστήριζε ότι ο κόσμος των Ιδεών είναι αυτός που έχει σημασία και όχι των αισθήσεων και των υλικών αγαθών. Οι αισθήσεις δεν μας παρέχουν επαρκείς πληροφορίες ούτε μας οδηγούν σε ασφαλή συμπεράσματα για τον κόσμο, τα φαινόμενα, ακόμα και τον εαυτό μας. Η κατάκτηση του κόσμου των ιδεών είναι αυτή που θα οδηγήσει τον άνθρωπο στη θέαση του ἀγαθοῦ, στην πραγματική γνώση, στην αλήθεια.

ΘΕΜΑ Β3.

1. Οισοφάγο
2. Φόρος
3. Φορέματα
4. Φέρσιμό του
5. Φερέφωνό της

ΘΕΜΑ Β4.

1. Λάθος
2. Λάθος
3. Σωστό
4. Σωστό
5. Λάθος

ΘΕΜΑ Γ1.

(Ο Πρόδικος ισχυρίζεται) ότι κατασκόπευε συχνά τον εαυτό της, ενώ ερευνούσε και εάν κάποιος άλλος την κοιτούσε με θαυμασμό, ενώ πολλές φορές απέβλεπε και στη δική της σκιά. Μόλις πλησίασαν τον Ηρακλή, αυτή που αφενός αναφέρθηκε πρώτη προχωρούσε με αυτόν τον τρόπο, ενώ η άλλη ότι έφθασε επειδή ήθελε να βοηθήσει τον Ηρακλή και είπε: «Σε βλέπω, Ηρακλή, να απορείς ποια οδό να τραβήξεις στη ζωή σου. Εάν με κάνεις εμένα φίλη σου, θα σε οδηγήσω στην πιο ηδονική και εύκολη οδό, και δεν θα είσαι άγευστος κανενός από τα τερπνά, ενώ θα διαβιώσεις άπειρος από τις δυσκολίες.\

ΘΕΜΑ Γ2.

Η αρετή και η κακία είναι χαρακτηριστικά του ανθρώπου που εδώ προσωποποιούνται. Η Αρετή είναι μια γυναίκα με ευπρεπή φύση, ελεύθερο πνεύμα, κοσμημένη με σωφροσύνη, φορώντας ένα λευκό ένδυμα (τὴν μὲν ἐτέραν…λευκῃ). Αντιθέτως, η Κακία προσωποποιείται και παρουσιάζεται ως μια γυναίκα που έχει ανατραφεί με πολυσαρκία, άρα έχει έναν χυμώδη σωματότυπο και απαλό δέρμα που φαινόταν πιο λευκό και ερυθρό από το φυσιολογικό, το σχήμα του σώματός της φαίνεται πιο στητό και ευθύ από το φυσιολογικό, έχει μεγάλα μάτια και τα ρούχα της αναδεικνύουν το νεανικό της σφρίγος (τὴν δ’ ἐτέραν τεθραμμένην μὲν εἰς πολυσαρκίαν τε καὶ ἀπαλότητα…διαλάμποι).

ΘΕΜΑ Γ3.α.

• γυναῖκας: τῆς γυναικός
• φύσει, τῆς φύσεως: τῆς φύσεως
• τὸ σῶμα: τοῦ σώματος
• καθαρότητι: τῆς καθαρότητος
• τὰ ὄμματα: τοῦ ὄμματος
• αἰδοῖ: τῆς αἰδοῦς
• τὸ σχῆμα: τοῦ σχήματος
• ἐσθῆτι, ἐσθῆτα: τῆς ἐσθῆτος
• τὸ χρῶμα: τοῦ χρώματος

ΘΕΜΑ Γ3.β.

• Φανῆναι: φάνηθι
• Μεγάλας: τῶν μειζόνων
• ἰδεῖν: ἡ ὀψομένη
• ἐπισκοπεῖν: ἐπεσκόπει
• ἄξω: ἀγάγωμεν
• οὐδενός: οὐδεμιᾶ

ΘΕΜΑ Γ4.α.

• ἰδεῖν: απαρέμφατο αναφοράς στον όρο εὐτρεπῆ
• τῆς φύσεως: ετερόπτωτος προσδιορισμός, γενική συγκριτική στο επίθετο συγκριτικού βαθμού ὀρθοτέραν και β’ όρος σύγκρισης
• τῶ Ἡρακλεῖ: αντικείμενο του απαρεμφάτου προσδραμεῖν
• φίλην: κατηγορούμενο στο ἐμέ
• ἀποροῦντα: κατηγορηματική μετοχή από το ρήμα αίσθησης ὁρῶ, συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος (υποκείμενό της είναι ο όρος σὲ)
• τῶν χαλεπῶν: ετερόπτωτος προσδιορισμός, γενική αντικειμενική στον όρο ἄπειρος

ΘΕΜΑ Γ4.β.

Εἰ τὶς ἄλλος αὐτῆν θεᾶται: Δευτερεύουσα πρόταση, ονοματική, πλάγια ερωτηματική, μονομελής, ολικής αγνοίας, ως αντικείμενο του απαρεμφάτου ἐπισκοπεῖν. Εισάγεται με τον ερωτηματικό σύνδεσμό εἰ και εκφέρεται με οριστική (θεᾶται) που δηλώνει το αντικειμενικό.