ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΟΥ LEADERSHIP Αθηνά Ν. Μαλαπάνη

ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΟΥ LEADERSHIP

Αθηνά Ν. Μαλαπάνη

1. Εισαγωγή: Σκοπός της εισήγησης

Η τεχνητή νοημοσύνη (AI) αποτελεί τη μίμηση του τρόπου σκέψης του ανθρώπου από μηχανές, όπως υπολογιστές και ρομπότ και στην πραγματικότητα έχει ξεκινήσει από το 1950. Πλέον, η πληθώρα των δεδομένων και των ψηφιακών αποτυπωμάτων που ο καθένας μας έχει αφήσει στο διαδίκτυο προσφέρει ποικίλες δυνατότητες στην τεχνητή νοημοσύνη. Ανεξάρτητα από τα πλεονεκτήματα της ΤΝ, όπως αυτά παρουσιάστηκαν από τον Bill Gates (βλ. περισσότερα στο https://www.moneyreview.gr/life-and-arts/129148/bill-gates-oi-michanes-tha-ftiachnoyn-ta-panta-kai-o-anthropos-tha-doyleyei-3-imeres/, τελευταία ανάκτηση: 30.7.2024) και τα μειονεκτήματα της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ), ένα σημαντικό ζήτημα που δεν θα μας απασχολήσει στην παρούσα εισήγηση, πρέπει να σημειωθεί ότι η ΤΝ έχει τη δυνατότητα να επαναπροσδιορίσει τον τρόπο με τον οποίο μαθαίνουμε και διδάσκουμε, συμβάλλοντας σημαντικά στην ανάπτυξη ηγετικών δεξιοτήτων των σύγχρονων μαθητών και μαθητριών. Σκοπός λοιπόν της παρούσας ομιλίας είναι να διερευνήσει πώς η ΤΝ μπορεί να συντελέσει στην καλλιέργεια της νοοτροπίας της ηγετικότητας στα σημερινά παιδιά.

2. Η έννοια της ηγεσίας (leadership)

Η ηγεσία δεν νοείται πλέον ως η άσκηση εξουσίας ή πόσο μάλλον η κατάχρηση εξουσίας, όπως γινόταν παλιότερα αντιληπτή. Η έννοια της ηγεσίας αφορά στην εκπλήρωση ενός στόχου με την κατάλληλη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού. Ο ιδανικός ηγέτης είναι αυτός που γνωρίζει πολύ καλά τόσο τις δικές του δυνάμεις όσο και τις δυνατότητες και δεξιότητες των συνεργατών του, των μελών της ομάδας του ώστε να επιτευχθεί ορθά ο απαιτούμενος στόχος. Η δικαιοσύνη, η αντικειμενικότητα, η εργατικότητα, η αξιοκρατία, η οργανωτικότητα και η αμεροληψία αποτελούν χαρακτηριστικά του ηγέτη. Ο άνθρωπος με καλλιεργημένη τη νοοτροπία της ηγεσίας πρέπει να ξέρει να θέτει όρια, να δίνει κίνητρο τόσο στον εαυτό του όσο και στους άλλους και να στοχεύει στην αποτελεσματικότητα (Prentice, 2024).

Πώς μπορεί λοιπόν η ΤΝ να συντελέσει ώστε να καλλιεργηθούν αυτές οι δεξιότητες στους σημερινούς μαθητές και μαθήτριες, αλλά και γενικότερα στους ανθρώπους;

3. Τεχνητή Νοημοσύνη και Καλλιέργεια Ηγετικότητας

Η ΤΝ μπορεί να προσαρμόσει το εκπαιδευτικό υλικό στις ανάγκες κάθε μαθητή, εξυπηρετώντας τις ανάγκες για προσωποποιημένη μάθηση και επιτρέποντας έτσι στοχευμένη και πιο αποτελεσματική μάθηση. Αυτό μπορεί να ενισχύσει τις ηγετικές δεξιότητες, βοηθώντας τους μαθητές να αναπτύξουν τις προσωπικές τους ικανότητες και να αναδείξουν τα δυνατά τους σημεία. Μάλιστα, σχέδια διδασκαλίας και δραστηριότητες που ενθαρρύνουν τη δημιουργικότητα και την κριτική σκέψη των μαθητών ή που απευθύνονται στους μαθητές με ειδικές μαθησιακές ανάγκες μπορούν να δημιουργηθούν με τις εφαρμογές ΤΝ ώστε να ενισχύσουν την προσωποποιημένη μάθηση (Λακασάς, 2024).

Εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να συντελέσουν στην κατασκευή προβλημάτων και σύνθετων συνθηκών ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να οξύνουν την κριτική τους σκέψη βελτιώνοντας ταυτόχρονα τις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων, ένα σημαντικό στοιχείο του ιδανικού ηγέτη (ChatGPT). Επιπροσθέτως,   η ΤΝ μπορεί να παρέχει αναλυτική ανατροφοδότηση στους μαθητές για την απόδοσή τους, βοηθώντας τους να αναγνωρίσουν και να διορθώσουν τις αδυναμίες τους. Αυτή η διαδικασία αυτοβελτίωσης είναι ουσιαστική για την ανάπτυξη ηγετικών ικανοτήτων και ταυτόχρονα, μπορεί να συντελέσει στην εξοικονόμηση χρόνου από μέρους του εκπαιδευτικού. Έτσι, η ΤΝ μπορεί να λειτουργεί ως ένας εικονικός μέντορας (ChatGPT). Ψηφιακά εργαλεία ΤΝ λοιπόν, μπορούν να συντελέσουν στο εὖ ζῆν του ατόμου σύμφωνα με την αρχαιοελληνική σημασία του όρου, όπως υποστηρίζεται και από την Arianna Huffington σε σχετικό άρθρο της (2024).

Ένας ιδανικός ηγέτης πρέπει να ξέρει να χειρίζεται σωστά το γλωσσικό όργανο, άρα να έχει αναπτύξει και επικοινωνιακές δεξιότητες. Διάφορα εργαλεία ΤΝ μπορούν να αναγνωρίζουν και να παραγάγουν λόγο (προφορικό ή/και γραπτό), όπως το chatbox και το ChatGPT. Μέσω αυτών των εργαλείων, οι μαθητές μπορούν να βελτιώσουν τις επικοινωνιακές τους δεξιότητες, οι οποίες είναι κρίσιμες για την ηγεσία (ChatGPT).

Ένα ακόμα σημαντικό στοιχείο αποτελούν και οι προσομοιώσεις που βασίζονται στην ΤΝ και οι οποίες μπορούν να αναπαραστήσουν πραγματικές ηγετικές προκλήσεις, επιτρέποντας στους μαθητές να εξασκηθούν σε ασφαλές περιβάλλον και να αναπτύξουν τις ηγετικές τους ικανότητες μέσα από πρακτική εμπειρία (ChatGPT).

Τέλος, η ΤΝ μπορεί να αναλύει μεγάλα σύνολα δεδομένων και να παρέχει πληροφορίες που βοηθούν τους μαθητές να πάρουν τεκμηριωμένες αποφάσεις και αδιαμφισβήτητα, η ικανότητα ανάλυσης δεδομένων, αλλά και λήψης αποφάσεων θεωρείται ἐκ τῶν ὦν οὐκ ἄνευ για κάθε ηγέτη (ChatGPT).

4. Επίλογος – Βασικά συμπεράσματα

Συνολικά, η ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης στην εκπαίδευση έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει ένα πιο αποτελεσματικό και ευέλικτο μαθησιακό περιβάλλον, ενισχύοντας τις δεξιότητες και τις ικανότητες που απαιτούνται για την ηγεσία. Ωστόσο, το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα κινείται με πολύ αργούς ρυθμούς προς αυτήν την κατεύθυνση και η εφαρμογή της ΤΝ είναι δύσκολη σε ένα δασκαλοκεντρικό σύστημα. Επομένως, η προσπάθεια των εκπαιδευτικών να ωθήσουν τους μαθητές να χρησιμοποιούν ψηφιακά εργαλεία ΤΝ για να διερευνήσουν και να αξιολογήσουν τα στοιχεία που εντοπίζουν, αλλά και να μάθουν να συνθέτουν στοιχεία από ποικίλες πηγές πρέπει να καλλιεργηθεί ως νοοτροπία στο εκπαιδευτικό σύστημα επιτρέποντας έτσι και τη δημιουργία ηγετών (Λακασάς, 2024).

5. Πηγές

• Απόστολος Λακασάς, Δάσκαλοι στα θρανία της τεχνητής νοημοσύνης. Οι προτάσεις και οι ανησυχίες δύο πανεπιστημιακών για την εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης στην εκπαίδευση, εφ. Καθημερινή, 19.5.2024. Ανακτήθηκε από https://www.kathimerini.gr/society/563030572/daskaloi-sta-thrania-tis-technitis-noimosynis/ στις 30.7.2024.
• Arianna Huffington, How AI Can Help Humans Become More Human. Τελευταία ανάκτηση από https://www.linkedin.com/pulse/how-ai-can-help-humans-become-more-human-arianna-huffington-qcmif/, 30.7.2024.
• Bill Gates: Οι μηχανές θα φτιάχνουν τα πάντα και ο άνθρωπος θα δουλεύει 3 ημέρες στο gr, https://www.moneyreview.gr/life-and-arts/129148/bill-gates-oi-michanes-tha-ftiachnoyn-ta-panta-kai-o-anthropos-tha-doyleyei-3-imeres/, τελευταία ανάκτηση: 30.7.2024.
• ChatGPT
• C.H. Prentice, Understanding Leadership στο Harvard Business Review. Τελευταία ανάκτηση από το https://hbr.org/2004/01/understanding-leadership, 30.7.2024.

Η ομιλία αυτή εκφωνήθηκε στη συνεδριακή εκδήλωση Άνθρωπος και Ηγεσία: Διδάγματα για τον 21ο αιώνα (24.08.2024) στο Ίδρυμα Μιχαήλ Κυδωνιέως, Καΐρειος Βιβλιοθήκη Άνδρου.

Δείτε την παρουσίαση της ομιλίας μου εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=iSr_T5wJJwQ